İran’daki sanayi sektörü ve hükümet kaynakları tarafından aktarılan bilgilere göre Cargill, Benji ve diğer uluslararası ticaret firmaları İran’la yaptıkları gıda anlaşmalarını durdurdular. Gerekçe olarak da ABD’nin İran’a uyguladığı yeni yaptırımlar doğrultusunda ödemelerin güvence altına alınmasına yönelik düzenlenen banka sistemlerinin felce uğramasını gösterdiler. Reuters’in aktardığına göre konuyla yakından ilgili olan ve isminin verilmesini istemeyen Avrupalı bir kaynak “Hâlihazırda uygulanan mekanizmaları kullanarak para kazanma fırsatı yok. Uluslararası tüccarların çoğu yeni anlaşmalar yapmaktan aciz” dedi. Batılı ve İranlı ticaret kaynaklarının aktardığına göre ABD merkezli Cargill ve Benji ile Singapur merkezli Olam buğday, arpa, saf şeker ve diğer ürünleri için yeni ihracat anlaşmaları yapamayan şirketler arasında bulunuyor. Zira Batı merkezli bankalar, İran’la aralarındaki anlaşmaları ödemeye dönüştüremiyor. İranlı 3 yetkili gıda ve diğer ürünlere yönelik anlaşmaların durmasının nedeninin banka işlemleri olduğunu aktardı. İran’daki sanayi, maden ve ticaret sektöründen bir yetkili yaptığı açıklamada ABD ile kayda değer bir ilişkisi olmayan küçük Avrupa bankalarının İran’la çalışmaya devam ettiğini ve küçük çaplı anlaşmaların altına imza attıklarını belirtti. Yetkili açıklamasında “Ancak Cargill, Benji gibi büyük şirketler kendilerini İran’la ilişkilerini durdurmak zorunda bırakan belirli zorluklarla karşılaştıklarını tarafımıza ilettiler” ifadesini kullandı. İran, ABD’nin kendisine uyguladığı eski yaptırımların ardından gıda ithalatını sürdürebilmek için bir dizi yabancı banka ile çalışmak ve farklı yollar denemek zorunda kalmıştı. Ancak İran’ın başvurduğu tüm bu yollar yeni yaptırımlar ile birlikte kapandı. ABD gıda, ilaç ve diğer insani yardımları İran’a uyguladığı yaptırımlardan muaf tutuyor. ABD Başkanı Donald Trumpın2015’te İran ile 6 büyük ülke arasında imzalanan nükleer anlaşmadan bu yılın başında çekilmesinin ardından Washington, İran’a yaptırım uygulamaya başlamıştı. Washington uyguladığı yaptırımların İran’ı nükleer ve füze programlarından vazgeçirmeyi hedefleyen politikasının bir parçası olduğunu belirtirken Tahran’ın Yemen, Suriye, Lübnan ve Ortadoğu’nun diğer bölgelerindeki bazı güçlere verdiği desteği kesmenin de yaptırımların hedefleri arasında olduğunu duyurdu. İran ise nükleer programının sadece barışçıl hedefler doğrultusunda kullanılacağı ve füzelerin meşru müdafaa için geliştirildiği konusunda ısrarcı. Petrol ürünlerini hedef alan ABD yaptırımları birçok yabancı bankayı İran ile ilişkisini kesmeye itti. Bazı bankalar, ABD’nin eski yaptırımları olduğu dönemde İran ile çalışmaya devam ederken birçok küçük banka yeni yaptırımlar ile birlikte İran’la ilişkilerini durdurdu. ABD yaptırımlarının tamamı 5 Aralık’ta uygulanmaya başladı. Washington, İran’dan petrol ithal eden bazı müttefiklerini geçici olarak bu yaptırımlardan muaf tuttu. İran, yurt dışından temel gıda maddeleri ithal ederken 2012-2015 yılları arasında daha şiddetli bir hal alan ABD ve Avrupa yaptırımlarına karşı önlem alma konusunda tecrübeli hale geldi. İran, söz konusu yaptırımların ardından nükleer programı konusunda Batılı ülkelerle nükleer anlaşma imzalamış, ardından kendisine uygulanan birçok yaptırım 2016 yılında kaldırılmıştı. Küresel Para Transfer Sistemi SWIFT, ABD yaptırımlarının uygulanmaya başlamasından kısa bir süre sonra 8 Aralık’ta yaptığı duyuruda İran bankaları ile ilişkilerini durdurduğunu açıklamıştı. Bankalar, ABD yaptırımlarına özel kararlara uymaları gerekliliği gibi bir zorlukla karşı karşıya kalmak ve bu maddelerin ihlal edilmesi durumunda oluşacak tehlikeler ile yüzleşmek yerine İran ile ilişkilerini durdurmanın çok daha kolay olduğunu belirtti. İran ile yapılan görüşmelere tanıklık eden Avrupalı bir ekonomist yaptığı açıklamada “Şu an çok büyük bir tedbir durumu hâkim” dedi. Gıda ve diğer insani ilişkilere yönelik yaptırım maddelerinin karmaşık olduğunu belirtti. Kaynak açıklamasının devamında şunları söyledi: “Mesela, ticari malların İranlı bir dağıtıcıya teslim edilmesinin ardında dağıtıcı bu malları son alıcı haricinde bir tarafa satarsa bankalar bu gibi işlemleri insani değil ticari olarak görmeye başlayacak.” İranlı yetkililer, geçen hafta yaptıkları açıklamada İran Dışişleri Bakanına Avrupa tarafından 2018 bitmeden ticari mekanizmayı aktif hale getirecekleri yönünde vaatler verildiğini belirtti. Avrupalı yetkililer de bunu doğruladı. Avrupa Birliği’nden bazı diplomatlar bu mekanizmanın insani yardımlara ilişkin olduğunu ve petrol ticareti ile bir alakası bulunmadığını belirtirken İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Behram Kasımi ise birkaç gün önce yaptığı basın toplantısında bu sözleri yalanladı. İsviçre, insani hedefler için bir ödeme mekanizması üzerinde çalışırken söz konusu proje hakkında herhangi bir zaman vermedi. İran’da daha önce ticari faaliyetler yürüten bir diğer Avrupalı kaynak da duruma ilişkin şunları aktardı: “Geçtiğimiz aylarda imzalanmış anlaşmalar bile yaptırımlardan etkilendi. Mal taşıyan gemiler herhangi bir ödeme sistemi olmadığından dolayı taşıdıkları kargoları bile boşaltamıyor ya da bu işlem çok uzun vakit alıyor.” Liman Hareketleri Servisi Marine Traffic tarafından 21 Aralık’ta yapılan açıklamada Ahvaz’ın güneyindeki Bender Abbas ve Bender Ma’shur limanlarında temel gıda maddeleri taşıyan 16 geminin bulunduğunu ve bunların en az iki haftadır yükünü boşaltmayı beklediği belirtildi. Verilen bilgiler söz konusu gemilerden dördünün ekim ayında bu yana beklediği yönünde.
مشاركة :