İngiliz parlamentosu Başbakan Theresa Mayin Brexit anlaşmasının reddedilmesinin akabinde ülkenin izleyeceği yolu belirleyecek bir dizi oylama yapacak. Başbakan Theresa May’in kasım ayında AB ile vardığı Brexit anlaşmasının parlamentonun alt kanadı Avam Kamarasında 15 Ocakta yapılan oylamada 202ye karşı 432 oy gibi tarihi bir farkla reddedilmesinin ardından milletvekilleri ülkenin izleyeceği yol haritasını bugün belirleyecek. May hükümetinin geçen hafta parlamentoya sunduğu içeriksiz bir önerge iktidar partisi milletvekillerinin, partiler üstü milletvekili gruplarının ve muhalefet partilerinin vereceği değişiklik teklifleriyle şekillendirilmeye çalışılacak. May partisinin parlamento grubuyla dün yaptığı son toplantıda, milletvekili Graham Brandynin değişiklik teklifine destek vermeleri çağrısı yaptı. Brandynin teklifi, Brexit anlaşmasının en çok tepki çeken "tedbir maddesinin" yerine "alternatif bir düzenleme" getirilmesini öngörüyor. İngilterenin parçası Kuzey İrlanda ile AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti arasında Brexiti takiben fiziki sınır girmemesini öngören "tedbir maddesi" hem İngiltereyi belirsiz bir süre için AB ile gümrük birliği içinde tutacağı, hem de Kuzey İrlandayı tedricen İngiltereden koparacağı gerekçesiyle Muhafazakar Partideki sert Brexit yanlılarının tepkisini çekmişti. AB üyeliği yanlıları da bu maddeye, İngiltereyi AB içinde söz hakkı olmayan fiili bir üyeye dönüştüreceği gerekçesiyle itiraz ediyordu. May, geçen hafta parlamentoya açıkladığı B Planında da bu maddenin değiştirilmesi için AB ile müzakereye girişeceği vaadinden bulunmuştu. Ancak AB ve İrlanda Cumhuriyeti bu maddenin değiştirilmesine sıcak bakmıyor.Sert Brexitçilerin tutumu Maddeye en sert tepkiyi gösteren isimler arasında yer alan eski Dışişleri Bakanı Boris Johnson, geçen hafta kaleme aldığı bir makalede, bunun çıkarılması halinde Mayin Brexit anlaşmasına destek verebileceği sinyalini gönderdi. Bununla birlikte, Mayin planına karşı çıkan Muhafazakar Partili sert Brexitçilerin önde gelen isimlerinde Jacob Rees-Mogg, Grahamın değişiklik teklifinin kendilerini tatmin etmediğini açıkladı. Graham tedbir maddesinin ilave bir protokolle de devre dışı bırakılmasını kabul edebileceğini açıklarken, Rees-Mogg maddenin anlaşma metninden çıkarılması gerektiğinin altını çizdi. Mayin azınlık hükümetine dışarıdan destek veren ancak Brexit anlaşmasına ret oyu veren Kuzey İrlandanın Demokratik Birlik Partisinin (DUP) bugün alacağı tutum da önem taşıyor. DUPun, sert Brexitçilerle birlikte hareket etmesi daha güçlü bir ihtimal olarak görülüyor. Bu haliyle tedbir maddesi etrafında tartışmanın Mayin bugün oylamada beklediği desteği alamamasına yol açacağı yorumları yapılıyor. Sert Brexitçilerin Maye destek vermesinin ancak Brexitin ertelenmesi veya iptali gibi seçeneklerin kuvvet kazanmasıyla mümkün olabilceği ifade ediliyor."Anlaşmasız Brexit" seçeneği Öte yandan bugün muhalefet partilerinin ve partiler üstü gruplaşmalara giden bazı milletvekillerinin parlamentoya sunduğu çeşitli senaryoları içeren farklı değişiklik teklifleri de gündeme gelecek. Bunlardan hangilerinin oylanacağına ise Parlamento Başkanı John Bercow karar verecek. Etrafında en geniş konsensüsün sağlandığı senaryoyu, İngilterenin ABden anlaşmasız şekilde ayrılmasının önüne geçmek oluşturuyor. Normal sürecin işlemesi halinde İngiltere AB ile bir anlaşmaya varsa da varmasa da 29 Martta birlikten resmen ayrılmış olacak. Mayin 2 yıl süren müzakerelerin ardından vardığı kapsamlı anlaşmanın reddedilmesi ve yeni bir anlaşmanın müzakeresi için yeterli zaman kalmaması, ülkenin önündeki en güçlü seçeneği anlaşmasız ayrılık haline getirdi. Hükümetin bu senaryoyu hayata geçirmesini önleyecek bir değişiklik teklifinin parlamentoda onaylanması durumunda, İngiliz hükümetinin AB ile görüşerek Brexit tarihini erteletmesi gündeme gelebilecek. Bu, olumlu hiçbir Brexit senaryosunun yeterli desteğe sahip olmadığı İngiliz parlamentosunda çoğunluğun görüş birliğine varabileceği bir adım olarak gösteriliyor.Brexitin ertelenmesi için yasa İşçi Partili milletvekili Yvette Cooperın iktidar partisi mensubu bazı milletvekillerinin desteğiyle parlamentoya sunduğu teklif, parlamento gündemini belirleme yetkisini hükümetin elinden almayı amaçlıyor. Teklifin yeterli desteği alması halinde sıradan milletvekilleri yeterli sayıda bir araya gelerek parlamento gündemine yasa tasarısı sunabilecek. Bu senaryonun hayata geçirilebilmesi durumunda, Brexitin ertelenmesi yasa yoluyla sağlanacak. Teklif, Brexitin 31 Aralıka kadar ertelenmesini öngörüyor.Ana muhalefet yeni referanduma kapı araladı Ana muhalefetteki İşçi Partisinin değişiklik teklifi öncelikle anlaşmasız Brexit ihtimalinin ortadan kaldırılmasını hedefliyor. İngilterenin ABden ayrılacağı 29 Marta kadar yeni bir anlaşma sağlanması imkansıza yakın olduğu için, bu da Brexitin ertelenmesi anlamına gelecek. Teklifte, böylelikle elde edilecek ilave zamanda yürütülecek müzakere ile varılacak bir Brexit anlaşmasının veya "bir başka önerinin" referanduma sunulması isteniyor. Bu, şimdiye kadar Brexit konusunda ikinci referanduma destek vermekten kaçınan İşçi Partisi lideri Jeremy Corbynin bu konudaki kamuoyu baskısı karşısında attığı bir geri adım niteliği taşıyor. İşçi Partisi, öncelikle AB ile gümrük birliği ve tek pazar ilişkisini koruyacak bir anlaşmaya varılmasını savunuyor. Teklifte referanduma sunulacak diğer "öneri" açıkça belirtilmese de bunun AB üyeliğine devam edilmesini de içerecek bir sorunun halka yeniden sorulmasına kapı araladığı değerlendiriliyor.En çok destek gören senaryoyu bulmak İktidardaki Muhafazakar Parti milletvekili Dominic Grievein sunduğu değişiklik teklifi ise parlamentoda çok daha fazla sayıda oylama yapılmasını öngörüyor. Grievein teklifinin onaylanması halinde İngiliz hükümeti parlamentoya 26 Marttan önce alternatif Brexit senaryolarını 6 gün boyunca tartışma ve tek tek oylama yolunu açacak. Teklif, böylelikle parlamenterlerin en çok destek verdiği seçeceğin belirlenmesini hedefliyor."Vatandaş meclisi" İşçi Partili milletvekili Stella Creasynin değişiklik teklifi de öncelikle Brexit tarihinin ertelenmesini öngörüyor. Teklife göre hükümet, Brexit sürecinde 250 kişiden oluşturulacak bir "vatandaş meclisi"ne söz hakkı tanıyacak. İngilterenin nüfus yapısını yansıtacak şekilde teşkil edilecek vatandaş meclisinin bir uzman danışman heyetinin de desteğiyle 10 hafta boyunca Brexit konusundaki muhtelif senaryoları tartışması ve ardından önerilerin hükümete sunması öngörülüyor. Teklif, vatandaş meclisinin önerilerine hükümetin takip eden 2 hafta içinde yanıt vermesini de içeriyor. Bugün oylanacak değişiklik teklifleri İngiliz hükümeti için bağlayıcı nitelik taşımıyor. Herhangi bir teklifin sadece alacağı oy miktarıyla hükümet üzerinde siyasi bir baskı oluşturması bekleniyor. Bunun tek istisnasını Yvette Cooperın değişiklik teklifi oluşturuyor. Cooperın teklifinin hedeflediği desteği bulması halinde Brexitin ertelenmesi yasalaşacağı için hükümet de buna uymaya mecbur kalacak.İstifa furyası gelebilir Çalışma Bakanı Amber Ruddun geçen hafta Maye yönelttiği talep kritik gelişmelerin habercisi olarak değerlendirildi. Rudd, Maye çağrıda bulunarak bugünkü oylamalarda Muhafazakar Partili milletvekillerini serbest bırakmasını istedi. İngiliz basınında yer alan kulis haberlerine göre Rudda destek veren bazı kabine üyeleri, Mayin bu talebi geri çevirmesi durumunda kritik görevlerdeki 40 kadar bakan ve diğer yetkilinin istifa etmeye hazırlandığının sinyalini veriyor. Maliye Bakanı Philip Hammond da "anlaşmasız ayrılık" seçeceğine karşı olduğunu kamuoyu önünde açıkladı. Hammondın da istifa edebileceği konuşuluyor. Hükümet kanadında yaşanacak bu çapta bir istifa furyası ülkede erken seçimi de gündeme getirebilir.Anlaşmasız ayrılık kabusu İngilterede anlaşmasız Brexite sadece "sert Brexitçi" olarak tanımlanan, milliyetçi kesimlerin sıcak baktığı görülüyor. Parlamento aritmetiği içinde bu seçeneğe en büyük destek iktidardaki Muhafazakar Parti içinde bulunuyor. Ancak bu milletvekillerinin sayısı da 650 sandalyeli parlamentoda 100 civarında bulunuyor. Toplumda anlaşmasız Brexite karşı en net tavrı ise iş çevreleri almış durumda. AB ile yılda 500 milyar sterlinden fazla ticaret hacmi olan İngilterede, anlaşmasız Brexitin ekonomiyi yüzde 10a kadar küçültebileceğinden korkuluyor. Anlaşmasız Brexitin ülkede ilaç ve gıda sıkıntısına yol açması, toplumsal olayları tetiklemesi de muhtemel görülüyor. Ülkedeki perakende zincileri dün yayımladıkları bir ortak mektupla, anlaşmasız ayrılığın ülkede taze meyve ve sebze sıkıntısına yol açacağı ve bunun da fiyatları artıracağı uyarısında bulundu. Bu seçeceğin hayata geçirilmesi halinde İrlanda Cumhuriyeti ile Kuzey İrlanda arasında sokacağı sınır nedeniyle bölgede terör ve çatışmayı canlandırması, İskoçyada bağımsızlık referandumunu tetiklemesi güçlü ihtimaller olarak gösteriliyor.Yeni Brexit referandumu Öte yandan Brexit konusunda yeni bir referanduma gidilmesi için uzun süredir kampanya yürüten grupların ümitleri artıyor. Bu gruplara göre, parlamentonun herhangi bir Brexit senaryosu üzerinde görüş birliğine varamayacağı netleştikçe, milletvekillerinin de hükümetin de yeni referandum seçeneğine gösterdikleri direnç kırılacak. Yeni bir Brexit referandumu da Brexit tarihinin ertelenmesini gerektiriyor. İngilteredeki mevzuata göre referandum en erken 22 hafta sonunda yapılabilir. Parlamentonun referandum konusunda anlaşmazlığa düştüğü durumlarda bu süre 1 yıla kadar da uzayabiliyor. Daralan Brexit takvimi içinde İngilterede tartışılan hemen hemen bütün seçeneklerin ön koşulu ülkenin ABden ayrılacağı 29 Mart tarihinin ertelenmesi olarak ortaya çıkıyor. Ancak bunun da doğuracağı önemli bir sakınca olarak mayıs ayında yapılacak Avrupa Parlamentosu seçimleri gösteriliyor. İngiltere Brexitin ertelemesi halinde, bu seçimlere katılmak zorunda kalacak. Bu da, Avrupa Parlamentosuna milletvekili göndermenin yanı sıra AB üyeliğinden kaynaklanan bir dizi başka yükümlülüğün altına girmesi anlamına gelecek. İngiltere 23 Haziran 2016da yapılan referandumda yüzde 48e karşı yüzde 52 ile ABden ayrılma kararı almıştı. Ancak İngiltereye bağlı İskoçyada seçmenlerin yüzde 62si, Kuzey İrlandada da yüzde 55,8i AB üyesi olarak kalınmasından yana oy kullanmıştı.