Libya, halen güvenlik ve ekonomik alanla bağlantılı siyasi bir istikrar yolu arayışında. Ulusal bir anlaşma isteyen 17 Şubat 2011 devriminden bu yana bir kaosa batmış petrol krizi ile de karşı karşıya. Libya savaşı, uzun bir süredir iç savaşla tehdit eden kaosun ilk karesine dönmüş halde. Libyalı vatandaşların haklarını koruyan ve demokratik gerekçeler uyarınca bu hakları güvence altına alan bir çözüm için ulusal bir proje de sahip değil.Ulusal forum Libya’nın tanık olduğu siyasi çıkmaz derinleşiyor. Uluslararası toplum siyasi çıkmazı sona erdirme girişimleri başlattı. Bunların başlıcaları arasında 29 Mayıs 2018’deki Paris girişimi ve Nisan 2019’daki Abu Dabi anlaşmasıydı. Stratejik ve Gelecek Araştırmalar Merkezi Başkanı Mustafa el-Hamisi’ye göre girişimler, ilk dönemde bir toplum diyalogu olan ulusal projelerin önemini göz ardı eden Birlemiş Milletler (BM) misyonu himayesinde siyasi bir çözüm hazırlığı için Libyalı tarafları bir araya getirdi. Hamisi, Libya toplumunun bileşenleri arasında, “herkesin kendi ulusal proje oluşumuna katılma hakkı olduğu” ilkesi uyarınca bir diyalog sağlayacak ulusal projenin hazırlık çalışmalarına başlama çağrısı yaptı.Yetkili açıklamasını şöyle sürdürdü:  “Siyasi çıkmaza yönelik çözüm, 1951 yılından günümüze kadar siyasi süreç tarihini analiz etmekten geçer. Başarıları anlamayı ve başarısızlıkların üstesinden gelmeyi gerektirir.” Mustafa el-Hamisi, Libya’nın diktatörlüğün geri dönüşüne neden olacak ulusal adımın ihmali dolayısıyla demokratik geçiş sürecinde bir başarısızlık çemberinde olduğu konusunda da uyardı. Hükümet krizi Ulusal Cephe Partisi Genel Sekreteri Feyruz el-Nuas, ulusal projenin Libya krizine bir çözüm olarak önerilmesini destekleyerek ülkeyi güvenlik ve ekonomik sorun bataklığından çıkarabilecek bir kriz hükümeti kurmanın öneme dikkat çekti.Nuas açıklamasında şunları söyledi: “Libya’nın yaşadığı krizler karşısında durum, biri başkan ve biri de kadın 3 milletvekilinden oluşan, 12 bakanlığı geçmeyen küçük bir hükümetin kurulmasını gerektiriyor. Bu, vatandaşların yaşamlarına 18 ayı aşmayan bir süre zarfında olumlu şekilde yansıyacak. Ana meselelerle ilgilenilmesini gerektiren bu hükümetin görevini tanımlamak, ülkenin doğusu ve batısı arasında bölünmüş devlet kurumlarının birleşmesini ve idari merkezileşmenin kaldırılmasını içeriyor.” Temsilciler Meclisi ve Danıştay’ın Ulusal Forum sonuçlarını yerine getirmekle sorumlu bir mekanizma bulması gerektiğini de belirten Nuas, Libya’daki BM misyonunun ve Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) kararlarını uygulaması, tutukluları cezalandırması ve görevleri sonlanması gereken diğer paralel siyasi yasama organlarıyla iş yapmaması gerektiğini ifade etti.Silahlı gruplar Libya’da 20 milyon silahın yayılması ve düzensiz silahlı oluşumların ortaya çıkmasıyla birlikte geçiş aşaması giderek karışıyor. Askeri uzman Adil Abdulkafi, birleşik bir devletin kurulmasını engelleyen ve güvenlik alanını tehdit eden çatlağın ortadan kalkması için askeri ve güvenlik kuruluşlarını birleştirme girişimlerinin ortaya koyulması gerektiğini vurguladı. Abdulkafi, silahlı grupları kapsamak, onları askeri kuruluşların kontrolleri uyarınca entegre etmek ve silahlarını devlete devretmeye ikna etmek için bir geçiş dönemi başlatılmasını önerdi.Uzman açıklamasında şunları söyledi: “Bu yapısal reformların Libya ulusal güvenlik sisteminin yanması korkusuyla uluslararası toplumun müdahalesi olmadan Libya topraklarındaki güvenlik ve askeri kuruluşların özünden başlatılması gerekiyor.” Demokratik geçişin başarısı ve güvenlik reformu arasında yakın bir ilişki olduğunu söyleyen Abdulkafi, ülkenin ve vatandaşlarının güvenliğinden sorumlu bir devletin çözüm listesinin başında kaosu sonlandırmanın yer alması gerektiğini vurguladı. Uzman aynı şekilde askeri kuruluşun devletin kontrolünde olması gerektiğini belirterek bunun da yalnızca güvenlik kuruluşunun ekonomik yatırımı teşvik eden bir güvenlik ortamı sağlamak için değil, vatanına sadık olmasıyla gerçekleşeceğini kaydetti.Gelirin çeşitlendirilmesi Uzmanlar, mevcut ekonomik ikilimden kurtulmak için ekonomik bir geçiş planı uygulamaya koyulana kadar mevcut kaynaklarla iş yapma ilkesine dayalı olarak petrolü siyasi ve askeri çekişmelerden uzak tutmayı önerdi. Ticaret, Sanayi ve Tarım Odası Genel Federasyonu’nda Ekonomik İşler Direktörü Vahid el-Cabu, ekonomik zorlukların sona ermesinin insan kaynakları üzerinde aktif, üretken ve tüketmeyen bir güç olarak uygulamalara başlamakla mümkün olacağını belirtti. Cabu konuya dair şunları söyledi: “Bir devlete ulaşmak, komşu ülkelerle ve dünyadaki diğer ekonomik güçlerle karşılıklı ticareti güçlendirmeyi amaçlayan sağlam bir ekonomik politika oluşturulmasını gerektirir.” Libya’nın gelir kaynaklarının yüzde 95’inin petrol ve gaz gelirlerinden oluştuğunu belirten Vahid el-Cabu, tarım ve deniz alanlarına da açılımın önemine değindi. “Libya, kendisini denizcilik sektöründeki en güçlü devlet haline getirebilecek bölgedeki en uzun kıyı şeridine sahip” ifadesini kullandı.Tünelden çıkış Mustafa el-Hamisi’ye göre Libya başarılı bir anaya değişikliği yapma tecrübesine sahip. Öyle ki 1962 yılında hükümet, 1951 anayasasının maddelerinde değişiklik yapmıştı. 1963 anayasanın hazırlanması 1 yıl sürmüş ve Libya federal bir devletten birleşmiş bir devlete dönüştürülmüştü. Bu bağlamda birleşmiş bir hükümete ulaşmak için en uygun çözümler olarak görünen seçimler düzenlenmişti. Yüksek Seçim Komisyonu’nun son istatistikleri, seçim kaydındaki seçmen sayısının 2 milyona ulaştığını gösteriyor. Bu durum, Libya halkının, seçimleri Muammer Kaddafi rejiminin devrilmesinden bu yana Libya’nın tanık olduğu siyasi bölünmeler ve ekonomik krizler tünelinden çıkmak için bir çözüm olarak gördüğünü ortaya koyuyor.Kerim Naci - Independent Arabia