Avrupa Birliği Dış Politika Sorumlusu Josep Borrell, Tahran’a ilk ziyaretini gerçekleştirdi. Borrell, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif ve Meclis Başkanı Ali Laricani ile nükleer anlaşmanın geleceğine dair görüşmeler gerçekleştirdi. İran Meclisi’nden üst düzey bir yetkili de İranın Batı ile yeni bir gerginliği tetikleyebilecek uzaya uydu gönderilmesi çalışmalarının ortasında nükleer anlaşmanın yükümlülüklerini azaltmaya yönelik altıncı adımın sinyalini verdi. AB Dış Politika Sorumlusu Borrell, Tahran’a varır varmaz İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif ile nükleer anlaşmanın yanı sıra bölgesel ve uluslararası gelişmelerin ele alındığı bir görüşme gerçekleştirdi. Ardından İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve Meclis Başkanı Ali Laricani ile bir araya geldi. İranın yarı resmi ajansı ISNA, Borrell ve Zarifin Körfez bölgesindeki son durumu, bölgede yükselen tansiyonun düşürülmesi gereğini, Yüzyıl Anlaşması’nı (ABD’nin duyurduğu Ortadoğu Barış Planı) ve sonuçlarını, nükleer anlaşmayı, ticaret için dolara alternatif mali mekanizma kurulması ile Irak, Suriye ve Yemendeki gelişmeleri ele aldıklarını aktardı. ISNA’nın haberine göre Cumhurbaşkanı Ruhani dün Borrell ile gerçekleştirdiği görüşme sonrasında yaptığı açıklamada, ülkesinin ‘yükümlülüklerini tam olarak yerine getirdiğini’ söylerken Avrupa ülkelerine, anlaşmadaki taahhütlerini tam olarak uygulamadıkları eleştirisinde bulundu. Ruters’ın haberine göre Ruhani aynı açıklamada ülkesinin nükleer anlaşma ile ilgili sorunları çözmek için AB ile iş birliği yapmaya hazır olduğunu belirterek, “İran, sorunları çözmek için halen AB ile çalışmaya ve iş birliği yapmaya, ayrıca anlaşmanın diğer tarafları tüm yükümlülüklerini yerine getirdiği takdirde kendi yükümlülüklerini de yerine getirmeye hazırdır” ifadelerini kullandı. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Abbas Musevi’nin dün yaptığı açıklamaya göre Borrellin ziyareti, nükleer anlaşma meseleleriyle ilgili 14 sayfalık bir mektubun taraflarına iletilmesinin ve Avrupa ülkelerinin ‘İhtilaf Çözüm Mekanizması’nı faaliyete geçirme girişimlerinin eleştirilmesinin ertesinde gerçekleşti. Dışişleri Bakanlığı’ndan görüşme öncesinde yapılan açıklamada, Zarif’in Avrupalı ​​yetkiliyle açık görüşmeler yapmayı planladığı belirtildi. Ziyareti, ‘önemli’ olarak niteleyen Bakanlık Sözcüsü Musevi de “Umarım (Borrell’in) İranlı yetkililerle yapacağı görüşmeler, Avrupalıların mevcut durumu anlamalarını ve ciddi önlemler alarak iyi niyet göstermelerini sağlar” diye konuştu. Musevi açıklamasında İran’ın ABD’lilerle herhangi bir ikili görüşme yapmadığını ve yapmayacağını vurgulayarak, “Bu bizim politikamız” dedi. Musevi ayrıca İranlı yetkililerin ABD’lilerin 2017den önceki duruma dönmeleri, uyguladıkları tek taraflı yaptırımları kaldırmaları ve P5 + 1 çerçevesinde müzakere masasına dönmeleri gerektiğini vurguladıklarını söyledi. Avrupalı üç ülke; Fransa, İngiltere ve Almanya, İran’ı nükleer anlaşmanın 36’ıncı maddesindeki İhtilaf Çözüm Mekanizması’nı aktifleştirmekle tehdit etti. Eğer İhtilaf Çözüm Mekanizması aktifleşirse dosya Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne (BMGK) taşınabilir. Bu da nükleer anlaşmanın çöküşü ve İran’a yönelik uluslararası yaptırımların yeniden uygulanmasına yol açabilir. İran geçen mayıs ayından bu yana ABD yaptırımlarına tepki göstermek ve Avrupa ülkelerinin nükleer anlaşmadaki yükümlülüklerini yerine getiremediği gerekçesiyle buna karşılık vermek amacıyla nükleer anlaşmadaki taahhütlerini azaltmaya yönelik adımlar atıyor. Söz konusu adımlar anlaşmanın 36’ıncı maddesine dayanıyor. Tahran, yükümlülüklerini azaltmaya yönelik son adımını geçen ay attı. İran bu beşinci adımında uranyum zenginleştirme ve santrifüj sayısı ile ilgili hiçbir sınıra uymayacağını duyurdu. Diğer yandan İranlı bir grup milletvekili geçen hafta meclise, Zarifin kendilerine Avrupa ülkelerinin İran dosyasını BMGK’ya taşıması halinde anlaşmadan çekilebileceklerini söylemesinden günler sonra hükümeti Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’ndan (NTP) çekilmeye zorlayan bir yasa tasarısı sundular. Bununla birlikte İran Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu Başkanı Mücteba Zünnur, nükleer anlaşmadaki yükümlülükleri azaltmaya yönelik altıncı adımı atabileceklerinin sinyalini verdi.Zünnur, İran Devlet Televizyonu’na bağlı Genç Gazeteciler Kulübünün aktardığı açıklamasında şu ifadeleri kullandı: “Avrupalı ​​yetkilinin Tahranı ziyareti yararlı ve İranla tutarlı adımlar atmaya yönelik değil. Hedefleri İran’ın taviz vermesini sağlamak ve baskı uygulamak. Borrellin ziyareti de bir istisna değil.”Avrupalı yetkilinin ziyaretine ‘umut bağlamayan’ Zünnur sözlerini şöyle sürdürdü: “Avrupa, ABD’nin bir eyaletidir. Trumpın emirleri doğrultusunda adımlar atıyorlar. Bu nedenle nükleer anlaşma işe yaramadı. Eğer Borrell’in ziyareti anlaşmanın bir parçası olsaydı bunu memnuniyetle karşılardık. Tahran zaman kazanmak ve bir takım tavizler elde etmek amacıyla Avrupanın yasa dışı taleplerine boyun eğmedi. Çünkü Avrupanın nükleer anlaşmanın hayatta kalması için herhangi bir adım atmadığı sonucuna varıldı. Herhangi bir çözüme sahip değiller ve ABD için bedel ödemek istemiyorlar. AB Dış Politika Sorumlusu’nun ziyareti ve adımları sonuç vermezse nükleer anlaşmanın yükümlülüklerini azaltmaya yönelik altıncı adımı kesinlikle atacağız.” İran İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Muhammed Cehrami de ülkesinin bu hafta sonuna kadar uzaya bir uydu göndereceğini söyledi. ABD ise bunun balistik füzelerin geliştirilmesine yönelik bir adım olduğunu savunuyor. Cehrami, Twitter hesabından yaptığı açıklamada “Zafer uydusu bu hafta sonunda uzayda olacak” dedi. ABD, İranın nükleer savaş başlıkları fırlatmak için uzaya uydu gönderirken kullandığı teknolojiden korkarken Tahran ise suçlamaları reddetti. Avrupa ülkeleri geçen aralık ayında BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’e İranın nükleer savaş başlıkları taşıyabilen füzeler geliştirdiği uyarısında bulunan bir mektup gönderdiler. Mektupta, İran’ın balistik füze programının, 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmanın dayandığı BM’nin 2231 sayılı kararıyla ‘uyumsuz’ olduğu vurgulandı.