Genç Afgan mülteci Mehdi Nuri, koronavirüsü (Kovid-19) salgınının patlak vermesi nedeniyle çalıştığı taş kesme fabrikasının kapatılmasının ardından işsiz kaldı. Parası yoktu ve virüsün kendisine bulaşmasından korkuyordu. Şarku’l Avsat’ın Associated Press (AP) haber ajansından aktardığına göre Nuri’nin, ülkesine geri dönmekten başka seçeneği de kalmamıştı. Mehdi, birkaç hafta önce sınır aracılığıyla ülkeden ayrılan 200 bin Afgan göçmenin arasına katıldı ve dünyanın en büyük salgınlarından biri olan ölümcül virüsle mücadeleye hazır bulunmayan yoksul bir ülkeye doğru yola koyuldu. Mehdi, bu ayın başlarında ülkelerine geri dönmeye çalışan binlerce mültecinin arasında, sınırda bekleyen uzun kuyrukların birine karıştı. Henüz 20 yaşına ulaşmayan genç, AP’ye yaptığı açıklamada, “Sınırda kadın ve çocukları gördüm. ‘Şimdi bunlarda virüs varsa ne olacak?’ diye düşündüm” dedi. Tıbbi testlere tabi tutulmadan ve kontrolden geçmeden ülke genelindeki şehirlere, kasabalara ve köylere geri dönen binlerce kişi, onlarca yıl süren savaşın sağlık altyapısını tahrip etmesinin ardından Afganistan’daki salgını, daha büyük bir salgınla tehdit ediyor. Afgan yetkililer, şu ana kadar çoğunluğu İran’dan gelen vatandaşlardan kaydedilmiş, koronavirüsle enfekte olan 423 vakanın olduğunu ve 11 kişinin öldüğünü açıkladı. Afganistan Sağlık Bakanı Ferozuddin Feroz, virüsün ülkeye dönen vatandaşlar nedeniyle aktif bir şekilde yayıldığını açıklarken, “Vakalar artarsa durum kontrolden çıkacak ve yardıma ihtiyacımız olacak” dedi. Ferozuddin ve diğer Afgan yetkililer, İran’ın ülkede yasadışı şekilde çalışan bir milyondan fazla Afgan’ı sınır dışı edeceğine dair endişesini dile getirdi. İran, şu an Afganistan’dan girişleri engellemiş durumda. Uluslararası Göç Örgütü (IOM), İran’da salgının hızla yayılması sonrasında bugüne kadar 198 binden fazla Afgan’ın İran’dan döndüğünü açıkladı. Örgüt yalnızca Mart ayında 145 binden fazla olmak kişinin geri döndüğünü söyledi. Salgın çoğaldıkça, Afganistan Mülteciler ve Geri Dönüş Bakanı Seyyid Hüseyin Alimi Belhi’ye göre her gün 150 bin kişi sınırdan geçmek için çalışıyor. Ancak ilk günden bu yana bu sayının gittikçe azaldığı belirtildi. IOM, sınırda evsiz olan göçmenlere çadırlar ve battaniyeler dağıtıyor, Afganistan içerisindeki ulaşım araçlarını kullanmalarına yardım etmek için de paralar veriyor. Ancak Afganistan hükümeti ve bağımsız kuruluşlar, geri dönenlerin ateşlerini ölçme veya onları izole etme yeteneklerine sahip değil. Bu nedenle neredeyse tüm göçmenler, toplu taşıma araçlarını kullanarak kendi ülkelerine dönüyor ve neredeyse dörtte biri de İran sınırındaki Herat’a dağılıyor. AP’ye göre Nuri’nin deneyimi, diğer çok sayıda göçmenin deneyimleriyle aynı. Nuri, 15 yaşında çalışmak üzere İran’a gitmek için okulundan ayrıldı. İran’ın merkezindeki İsfahan şehrinde bir yapı malzemeleri fabrikasında taş kesme kısmında çalışan çok sayıda kişinin arasında yer aldı. Küçük çocuk, 8 üyeli yoksul ailesine aylık 180 dolar gönderiyordu. Ancak fabrikanın kapanmasıyla birlikte gelir kapısı da kapanmış oldu. İran’daki Afganların İranlılar tarafından önemli görülmemesi nedeniyle yaralı ve hasta olması halinde sağlık hizmeti sağlayamayacağından endişe ediyordu. İran’da koronavirüs için test yaptırmaya çalıştığını, ama talebinin İran tarafından reddedildiğini söyledi. Nuri, virüsle enfekte olup olmadığı bilinmeyen diğer işçilerle seyahat etmeye başladı. Afganistan’a girdikten sonra başkent Kabil’e ulaşmak için otobüslere bindi. Mehdi Nuri’ye göre otobüslerde, “Koronavirüs korkusu, sizi yanınızda başkalarını da öldürmeniz için evlerinize geri getirdi” diyen Afganlarla karşılaştılar. 17 Mart’ta Kabil’deki evine ulaştı ve iki hafta boyunca enfeksiyon korkusuyla ailesinden izole edilmiş şekilde yaşadı. Evinden yaptığı bir telefon konuşmasında, “Hayatımın en kötü anlarını yaşadım. Bu süreden sonra ailem ve erkek kardeşlerimle aramıza uzun mesafeler koyarak görüştüm” dedi. Hükümet, 28 Mart’ta başkent Kabil ve Herat eyaletlerinin kapatılmasını emretti. Düğün sezonunun başlamasıyla birlikte işletmeler, restoranlar ve düğün salonları kapatıldı. Öte yandan komşu Pakistan, pazartesi günü yaptığı açıklamada, Afganların istedikleri takdirde evlerine dönebilmeleri için sınırlarını 4 gün boyunca açacağını duyurdu. Afgan hükümeti ise yaklaşık 1 ay önce kapatılan sınırın diğer tarafında, geri dönen göçmenler için bir sağlık kampı kurdu. Aynı şekilde Afganistan’da mahsur kalan Pakistanlı vatandaşların geri dönüşlerine izin verilme kararı alındı. IOM’a göre hiçbir belgeye sahip olmayan bin 827 Afgan mülteci, 1 Ocak ve Mart ortaları arasında Pakistan’dan geri döndü. İran’da eğitim gören Habibullah Zafari de 4 hafta önce Kabil’e geri döndü. Dönüşünün ertesi günü bir muayene merkezine gitti, ancak talebi geri çevrildi. Sadece ateşi ölçüldü, semptomları kontrol edildi ve durumunun negatif olduğu ifade edildi. Bununla birlikte Zafari, son birkaç gündür kendisini karantina altına aldı. Nihayetinde arkadaşlarıyla ve ailesiyle görüştüğünde maske takmaya ve eldiven giymeye devam etti, çoğu zaman da evde kalmayı sürdürdü. Habibullah Zafari yaptığı açıklamada, “Bu virüs bir rüzgar gibi. Nereden geldiğini ve nasıl enfekte olduğunu bilmiyorsun” dedi.