“Yemen hükümeti, Suudi Arabistana elektrik santralleri için petrol satın almak amacıyla bir ücret mi ödedi? Yoksa Suudi Arabistandan Yemene verilen tam tersi, hibe mi?” Bu soru, Şarku’l Avsat’ın, Yemen hükümetinin petrol türevleri için katma değere ek olarak 10 milyon dolarlık ilk seriye ödeme yaptığını bildirmesinin ardından geldi. Bu soru, Adende meyve suyu dükkanı işleten Yemenli Ahmed Yahya Ahmed’in hem kendi fikrini hem de Aden’deki diğer vatandaşların fikrini yansıttığı bir soru oldu. Ödeme, hükümetin normalde ödemesi gerektiğinin dörtte birini oluşturuyor. Bu hibe, Yemen’in satın aldığının toplamının yüzde 75’ini temsil ediyor.  Ahmed ve milyonlarca Yemenli, Suudi Arabistan’ın Yemen’e hibesinin açıklanması sürecini yakından takip etti. Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, Yemen Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur Hadi ile telefon görüşmesi yaparak, Suudi Arabistanın Yemen Kalkınma ve Yeniden Yapılanma Programı aracılığıyla 422 milyon dolarlık yeni petrol ürünleri hibesini onayladığını bildirdi. Yemen hükümetine destek amacıyla verilen hibe, Krallık’ın Yemen’e ilk hibesi değil. Yemen onlarca yıldır kesintisiz Suudi desteği aldı. Hatta darbeden önce bile Yemen’e destek veriliyordu. 2012de 3,2 milyar dolarlık petrol türevleri desteği, 2014te ise yaklaşık 835 milyon dolarlık petrol türevleri hibesi verildi. Hükümet fiyatları artırdı ve Husiler bu durumu o yıl Sanayı darbeyle ele geçirdiklerinde darbelerine gerekçe olarak sundu.  Suudi Arabistan’ın hibesi evleri ve dükkanları aydınlatmakla kalmayacak, sürekli takip edilen, geliştirilen ve nitelikli bir çalışma programı çerçevesinde elektrik sektörünün gelişimini garanti edecek ve sürdürülebilirliği sağlayacak.   Yemen hükümeti, en önemlileri yolsuzluk suçlamaları, programlardan ve hibelerden yararlanmayı sağlayacak yönetişim eksikliği ve devlet kurumlarının kapasitelerini geliştirmek için ilan edilmiş bir stratejinin bulunmaması gibi engeller ve eleştirilerle karşı karşıya kalıyor.   Bu hibeden nasıl yararlanılabilir? Yemen hükümeti eleştirilere nasıl cevap verdi? Hibe elektrik sektörünü nasıl geliştirecek? Yönetişim ve şeffaflık Yemen Enerji ve Elektrik Bakanı Enver Kelşet, Şarku’l Avsat’a şu açıklamayı yaptı:  “Yakıt hibesinde belirlenen değer, Suudi hükümeti tarafından garanti edilecek olan elektrik yakıtının fiyatındaki fark gibi olacak. Suudi Arabistandan yerel pazar fiyatına yakıt satın alacağız ve artı yüzde 15 ilave vergi ve Aden limanı nakliye masrafları eklenecek. Fiyat farkını Suudi hükümeti ödeyecek.”  Yemen Kalkınma ve Yeniden Yapılanma Programından bir kaynak, hibenin en önemli hedefinin Yemen hükümeti için kapasite oluşturmak ve Yemen’in kendisine güvenini sağlamak olduğunu belirterek, “Bu da, hükümet, devlet kurumları, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları başta olmak üzere Yemenlilerin katılımını gerektiriyor" dedi.  Suudi Yemen Kalkınma ve Yeniden Yapılanma Programı, hükümetin ve elektrik kurumlarının yeteneklerini artırmak, yolsuzlukla mücadele etmek, şeffaflığı ve çeşitli sektörlerin katılımını sağlamak için yönetişim sistemi kurdu. Bu  mekanizmaya göre Yemen hükümeti, küresel piyasa değerinin yüzde 25ini temsil eden yerel fiyatlarla petrol ürünlerinin değerini ödeyecek ve Krallık Aramcoya yüzde 75i aşan fiyat farkını ödeyecek.  Buna ek olarak, açıklık ve şeffaflık sağlamak amacıyla yönetişim, işletme ve gelir tahsilatı açısından neler olup bittiğini açıklığa kavuşturan bir elektronik platform geliştirildi. Böylece hükümetin ve elektrik kurumunun zamanla tahsil etme kabiliyeti artırılacak. Aynı şekilde, orta ve uzun vadede yeteneklerinin güçlenmesini sağlamak için özellikle ticari sektör ve yüksek enerji kullanımı için fiyatlar kademeli olarak artırılacak. Satılan enerjiden elde edilen gelirler işletme ve maaş ödemeleri çıkarıldıktan sonra Program ile Elektrik Bakanlığı arasında Aden Merkez Bankasındaki ortak hesaba yatırılacak ve Yemendeki kamu istasyonlarının geliştirilmesi ve rehabilitasyonu için harcanacak.  Suudi Arabistan’ın geliştirdiği program aynı zamanda gaz veya güneş enerjisine dayanarak elektrik santrallerinin üretim kapasitesini artırma planları geliştirmek için Yemen ile birlikte çalışacak. Yemen Enerji ve Elektrik Bakanı Kelşet, açıklamasında şunları kaydetti: “Biz hükümet olarak, fahiş fiyatlardan satın almak yerine yerel piyasa fiyatından Krallıktan petrol ürünlerini satın alacağız ve peşin ödeyeceğiz. Bu tutar Suudi program hesabına yatırılacak. Ardından Aramco yakıtı Aden limanına transfer edecek.  Ön ödeme Yemen Elektrik Bakanı, Yemenin ilk seriyi talep ettiğini doğruladı ve bunun tahmini değeri yaklaşık 10 milyon dolar olan 54 bin ton dizel ve 25 bin ton mazotu içerdiğini belirtti. Ayrıca ücretin Yemen hükümeti tarafından katma değer vergisiyle birlikte peşin olarak ödendiğini kaydetti. Bakan Kelşet, "Bu meblağ Suudi Yemen Kalkınma ve Yeniden Yapılanma Programı’na ödendi. Miktarı Aramcoya aktaracaklar ve taşınma masrafları Yemen hükümeti tarafından karşılanacak. Küresel piyasa farkı Suudi Arabistan tarafından ödenecek. Bu bize büyük bir fayda sağlayacak” dedi. Kelşet ayrıca, “Geçen Aralık ayında Yemen Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur Hadinin önünde yemin eden yeni hükümetin taraflar arasındaki Riyad Anlaşması’nın kabul edilmesi sonucu kurulmasıyla umutlar geri döndü. Bu hükümetteki birçok yetkili, görevlerimizi yerine getirebilmemiz için daha fazla zaman ve yetkilendirme çağrısında bulunuyor” ifadelerini kullandı. Kelşet açıklamasını şu sözlerle sürdürdü:  "Hükümet olarak akaryakıtın istasyonlara tam ve şeffaf bir şekilde ulaşmasını ve doğru bir şekilde kullanılmasını sağlamak istiyoruz. Çünkü satın alan biziz ve kaybedecek olan da biziz. Bu nedenle faydalanıcılara açık ve şeffaf bir şekilde ulaşmasını istiyoruz. Hibenin yararlanıcılara ulaştığı konusunda Suudi Arabistandaki halkımıza ve kardeşlerimize karşı da dürüst olmak istiyoruz.” Yemen Elektrik Bakanı hükümete yöneltilen eleştirilere ilişkin soruya cevaben şu açıklamayı yaptı: “Medyada konuşulanlar abartıdan ibaret. Gerçekleri görmek isteyenler için ofislerimiz açık ve denetim komitesi abartı ve yanlış söylemler yerine açık bir şekilde çalışacak. Herkes yakıtın hak ettiği yere ulaşacağından emin olabilir. Yakıtın elektrik santrallerine ulaşmasından ve faydalanıcılar tarafından kullanıldığından emin olmak isteyen herkes için açık ve şeffaf bir yönetişim olacak.” "Hibe sonsuza kadar değil" Yemenli bakan, Suudi Arabistan hibesinin sonsuza kadar sürmeyeceğini belirterek şunları kaydetti: “Ancak imzalanan anlaşmanın şartları çerçevesinde Elektrik Bakanlığı olarak, tahsilatı artırarak bakanlık bünyesinde reformlar yapmakla yükümlüyüz. Vatandaşlar ise kullandıkları elektriğin bedelini ödemeli. Aksi takdirde Suudi tarafı gelir tahsilatında bir iyileşme görmezse hibeyi durdurabilir. Zira Aden, Lahc, Abyan gibi bölgelerde malesef faturalarını ödemeyen tüketiciler var ve bu böyle devam etmemeli. Herkes bilmeli ki elektrik istiyorlarsa bunun bedelini ödemek zorundalar. Aksi takdirde devam etmek istiyorlarsa bedavaya alamayacaklar." Bakan Kelşet açıklamasını şu ifadelerle tamamladı: “Hükümetin imkanlarına göre gelecekte hizmetlerin iyileştirilmesi ve maliyetli yakıttan (dizel) kurtulmak için stratejik çözümler üretilmesi gerekiyor. Bu önlemleri uygulamak için Elektrik Genel Kurumu’nda hibeye devam edilmesi gerekiyor. Ayrıca önümüzdeki birkaç gün içinde, hibeyi doğru kullanmak ve elektrik sektöründe net ve gerçek reformlar gerçekleştirmek için ondan yararlanmak amacıyla kısa süre içinde hazırlanacak bir plan gerekiyor. Desteğin sonsuza kadar devam etmesi mümkün değil. Sadece bir yıl için sağlandı ve 422 milyon dolarlık bir mali tavan belirlendi. Bu yıl veya miktar biterse o zaman kendimize güvenmek ve güvenebilecek bir kurum olmak için ileriye doğru adımlar atarak hazırlıklı olmamız gerekir.”