Avrupa üçlüsü (Fransa, Almanya ve İngiltere), İran ile yapılan nükleer anlaşmanın korunması kapsamında, ABDnin İran’a yönelik yaptırımlarının üstesinden gelerek İran ile ticareti kolaylaştırmak üzere kurduğu özel mekanizma ile ilk hamleyi yaptı. ABD, Avrupa üçlüsünün bu hamlesinin ardından, Avrupalı ​​şirketlere ABD’nin finansal ağlarına erişimden mahrum bırakılacakları uyarısında bulundu. Avrupalı ​​diplomatlar, söz konusu hamlenin önemli ticari muameleler ile sonuçlanabileceğini düşünüyorlar. Söz konusu mekanizma, dün, Almanya, Fransa ve İngiltere Dışişleri Bakanları Heiko Maas, Jean-Yves Le Drian ve Jeremy Hunt’ın Avrupa dışişleri bakanlarının Bükreş’te yaptığı bir toplantının oturum aralarında düzenlediği ortak basın toplantısının ardından resmileşti.“Bu politik bir önlemdir” Yeni mekanizmayı savunan 3 bakan, bunun Tahran’la 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmaya bağlılığın bir göstergesi olduğunu dile getirdi. Fransa Dışişleri Bakanı, Jean-Yves Le Drian, AB Dışişleri Bakanlarının Bükreşteki toplantılarının ardından gazetecilere verdiği demeçte, “Bu politik bir önlemdir. Avrupalı ​​şirketleri korumaya yönelik bir sinyaldir” ifadesini kullanırken, İngiltere Dışişleri Bakanı Jeremy Hunt, “Üç ülke, insani malzemeler, tıbbi ürünler, tarım ürünleri ve tüketici ürünlerinde ticareti mümkün kılacak düzenlemeleri tamamlamak için Tahranla yakın bir şekilde çalışıyor. Büyük bir adım atıldı, ancak hala yapılacak çok iş var” açıklamasında bulundu.Alman bakandan açıklama Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas ise üç ülkenin, İran’da meşru ticari çıkarları olan Avrupalı ​​şirketlerin ABD’nin yaptırımlarına maruz kalmamalarına yardımcı olmak için mali bir mekanizma kurulduğunu bildirdi. Maas, Avrupalı ​​mevkidaşlarıyla gerçekleştirdiği toplantı sonrasında yaptığı açıklamada, “Sadece İran ile olan nükleer anlaşmanın korunması hakkında konuşmadık, bilakis bunun dışında ticari muamelelerde bulunmayı mümkün kılacak bir mekanizma kurduk. Bu, İranın askeri amaçlar için uranyum zenginleştirmemesini talep etmek adına vermiş olduğumuz taahhütleri yerine getirmemizin ön şartıdır” dedi. “Ticari faaliyetler için özel araçlar” adlı bu mekanizma, ABD yaptırımları tarafından hedef alınmayan alanlarda finansal akışın sağlanmasının yolunu açıyor. Associated Press’e göre, mekanizmanın ilk aşamasında, ilaç, tıbbi malzeme, gıda ve tüketim malları gibi ABD’nin yaptırımlarına tabi olmayan ürünlere odaklanılacak. AB üyesi ülkeler, İran’ın 2015’de imzalanan nükleer anlaşmaya uyma taahhüdünü memnuniyetle karşılıyorlar. Ancak Avrupalılar İranın uzun vadeli balistik füze programı ve bölgedeki, özellikle Suriye ve Yemendeki faaliyetleri konusunda endişeli. Ayrıca Avrupa’daki İran muhalefetine yönelik gerçekleştirilen saldırıları kınıyorlar. Avrupalı bir kaynak, İran’a gönderilen mesajın yeterince sağlam olduğunu söyledi. AB, İran’la yapılan nükleer anlaşmayı muhafaza etmek için geliştirdiği söz konusu mekanizma üzerinde aylarca çalıştı. Mekanizmanın üzerinden birkaç ay geçmeden hayata geçirilmesine pek ihtimal verilmiyor.Avrupa’nın attığı ilk adım Söz konusu hamle, Donald Trump’ın Mayıs ayında nükleer anlaşmadan çekilmeye karar vermesinin ardından Tahran’a uyguladığı yaptırımların telafi edilmesi kapsamında yapılacak icraatlar konusundaki uyarılarına meydan okuyor. Mali mekanizma, ekonomik egemenliğini artırmaya yönelik finansal bir kampanya yürüten Avrupa’nın bu kapsamda attığı ilk adım olarak kabul ediliyor. Yeni Avrupa ticaret mekanizması, Avrupa malları karşılığında İran’dan petrol ve doğalgaz ihraç etmeye yönelik bir araç olarak tasarlandı.  Ancak Avrupalılar halihazırda İrandan petrol almıyorlar. Bu mekanizma öncelikle küçük ve orta ölçekli işletmelere tahsis edilecek. Diplomatlar, ilgili mekanizmanın, örneğin insani amaçlar için kullanılan ürünler ve gıda gibi Trump yönetimi tarafından izin verilen daha küçük ticaretle sınırlı olabileceğini düşünüyorlar. Reuterse göre ‘ticari faaliyetlere özel araç desteği’ (INSTEX) adlı mekanizmanın başkanlığını Commerzbank eski başkanı Per Fisher yürütecek. Üst düzey bir Alman yetkili, her ne kadar diğer AB ülkelerinin söz konusu mekanizmaya katılımının yakın bir zamanda olmayacağını dile getirse de Fransa, Almanya ve İngiltere bunun gerçekleşeceğini düşünüyor. İlgili ülkeler, yaptırım riskini azaltmaya çalıştıkları için mekanizmanın başlatılması birkaç ay ertelendi. Mekanizmanın öncelikle nükleer anlaşmayı imzalayan üç AB ülkesi (Fransa, Almanya ve İngiltere) tarafından finanse edilmesi gerekiyor. Avrupalı ​​şirketler, nükleer anlaşmanın imzalanmasının akabinde İran’a uygulanan uluslararası yaptırımların kaldırılmasının ardından imzalanan ticari sözleşmelerden çekildiler. İran, Avrupalı ​​güçleri kendisi için ticari menfaatler sağlamadıkları takdirde nükleer anlaşmadan çekilmekle tehdit etti. Avrupalılar ise anlaşmaya uyduğu sürece şirketlerin İran ile etkinliklerde bulunmalarına yardımcı olacaklarına dair söz verdiler. ABD yönetimi, İranın bölgesel faaliyetlerini ve balistik füzeleri geliştirme planlarını durdurmak için kapsamlı bir anlaşma yapmak istiyor. Avrupa’nın bu adımı, Trumpın Tahrana yönelik politikalarıyla olası bir çatışmaya sebep olabilir. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, Avrupa’nın İran’la ticareti kolaylaştıracak ticaret mekanizmasının Tahran’a ‘maksimum ekonomik baskı’ uygulama kampanyasını etkileyeceğinin düşünülmemesi gerektiğini söyledi. Sözcü, “Ticaret mekanizmasının azami ekonomik baskı kampanyamızı hiçbir şekilde etkilemesini beklemiyoruz” ifadesini kullandı. Bakanlık tarafından mekanizma hakkındaki raporların takip edildiğini dile getiren sözcü, İranın yaptırımlarına tabi faaliyetlerde bulunan kuruluşların, ABD finansal sistemine erişimini kaybetme riski ile karşı karşıya kaldıklarını söyledi.“Mevcut mekanizmanın politikamızı etkileyeceğini sanmıyoruz” Almanya’daki ABD Büyükelçiliği, dün yaptığı açıklamada, mekanizma hakkında ayrıntılı bilgi elde etmeye çalıştığını, ancak mekanizmanın Washington’un Tahran’a uyguladığı maksimum ekonomik baskı politikasını etkilemeyeceğini söyledi. Elçilik sözcüsü ise yaptığı açıklamada, “Başkanın açıkladığı gibi, İran ile yaptırıma konu olan faaliyetlere katılan kuruluşlar, ABD finansal sistemini kullanamama gibi ciddi sonuçlarla karşı karşıya kalacak. Mevcut mekanizmanın politikamızı etkileyeceğini sanmıyoruz” ifadelerini kullandı. ABD Hazine Bakanlığı Terör ve Finansal İstihbarat Müsteşarı Sigal Mandelker, Washington’un hiçbir şekilde Avrupalı şirketlerin yaptırımlardan kaçınma kabiliyetleri konusunda endişeli olmadığını söyledi. Fars haber ajansının bir Rus yetkiliden aktardığına göre Moskova, mekanizmanın başarısını güvence altına almak için Avrupalılarla etkin bir şekilde çalışacak.Mogherini, mekanizmadan memnun Öte yandan Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, İrana yönelik ABD yaptırımlarını bertaraf etmeyi öngören özel amaçlı bir ticari mekanizmanın kurulmasını memnuniyetle karşıladığını söyledi. Mogherini, Bükreş toplantısından önce gazetecilere verdiği demeçte, “Almanya, Fransa ve İngiltere, INSTEX adında özel amaçlı bir araç kurdu. Bu benim açımdan güzel bir haber. Bunu kurmaları olumlu bir adım. INSTEXin ekonomik aktörlere İranla meşru biçimde ticaret yapmak için gerekli çerçeveyi sağlayacağını düşünüyorum. Bu mekanizmanın İran nükleer anlaşmasının uygulanması için gerekli olduğuna inanıyorum” açıklamasında bulundu. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Mogherini’nin bu açıklamasından birkaç saat önce yaptığı açıklamada,  ABD’nin ‘İran’ın, Kuzey Kore’nin nükleer kabiliyetlerine ulaşmasına izin vermeyeceğini’ belirterek, bunu engelleyecek birçok politikacıya sahip olduklarını söyledi.Pompeo’dan açıklama Çarşamba gecesi Fox Newse konuşan Pompeo, ABD istihbarat servisleri arasında İranın sebep olduğu tehditler konusunda herhangi bir anlaşmazlık olmadığını söyledi. “İranın tehditlerinin gerçek bir tehdidi temsil ettiği hususunda herhangi bir anlaşmazlık olduğunu sanmıyorum. Nükleer maddeleri zenginleştirme, nükleer yeteneklerini güçlendirme ve füze programlarını geliştirme yönünde birtakım imkanlara sahipler” ifadelerini kullanan Pompeo, İran rejiminin geçen hafta Tahranın nükleer programını hayata geçirmesine yardımcı olabilecek bir uyduyu fırlatmaya çalıştığına değindi. Bütün bunların bir gün kendileri için bir tehdit oluşturacağını düşündükleri malzemelerin İran tarafından elde edilebileceğini ifade eden Pompeo, Başkan Trump’ın ‘ABD’nin buna izin vermeyeceğini açıkça belirttiğini’ vurguladı.Belçika: Mekanizmaya hazırız Belçika Dışişleri Bakanı Didier Reynders, ülkesinin mali mekanizma ile yakından ilgilendiğini belirterek şu açıklamalarda bulundu: “Mekanizmaya katılma konusunda hazır olduğumuzu daima söyledim. Çünkü nükleer anlaşmanın mantığını destekliyoruz ve fiilen uygulanmasını istiyoruz. Bunun birçok şirket için karmaşık bir durum olduğunun farkındayız. ABD yaptırımlarını geçmişte de tecrübe ettik. Sonunda, şirketler ABD yaptırımlarının risklerini göz önüne getirerek, İranla çalışmaya devam etmek isteyip istemediklerine karar verecekler. ABD’li yetkililere, balistik füzeler veya İranın bölgesel nüfuzu gibi bir dizi dosya üzerinde kendileri ile hemfikir olduğumuzu göstermemiz gerekiyor.” Finansal mekanizmanın ABD yaptırımlarının etkilerinin önüne geçebileceği konusundaki ihtiyatlı Avrupa pozisyonlarına rağmen İranlıların umutlarının tavanı, uluslararası uzmanların beklediğinden çok daha yüksek seviyelerde bulunuyor.İran’dan açıklama İran resmi devlet televizyonu tarafından yapılan açıklamada, Avrupa’nın İran ile dolar dışında ticareti sağlamaya yönelik söz konusu mekanizma ile atmış olduğu adımın, İran tarafından ‘nükleer anlaşma kapsamında belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi’ olarak görüldüğü belirtildi. İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakçi, Perşembe günü AB tarafından onaylanacak olan ilgili mekanizmanın ‘Avrupalıların İrana yönelik vaatlerinde attığı ilk adım olduğunu ve herhangi bir sorunla karşılaşmaksızın tam olarak uygulanmasını umduğunu’ söyledi. İran hükümeti, her ne kadar bu mekanizmanın başlamasına dair olan güvenini belirtse de Avrupa’nın nükleer anlaşmadaki taahhütlerini yerine getirmesindeki ‘yavaşlık’ olarak nitelendirdiği şey hususunda duyduğu memnuniyetsizliğini dile getiriyor.“Bu politikaların yere serilmesini ümit ediyorum” Öte yandan İran Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Barış ve Güvenlik Genel Müdürü Rıza Necefi,  “Avrupalılar, İranla başlattıkları bu mali mekanizma ile ABD yönetiminin tek taraflı politikalarının karşısında durdular. Bu politikaların yere serilmesini ümit ediyorum” dedi. Konuyu incelemek üzere Dışişleri Bakanlığındaki uzmanlarla görüşme çağrısında bulunan İranlı yetkili, sözlerini şöyle sürdürdü: “Avrupa ile finansal bir kanal bulmanın olumlu faydalar sağlayacağını ve beklentilerimizi karşılayacağını umuyoruz. Avrupalılar, ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesinden sonra duydukları üzüntüyü dile getirdiler. Her ne kadar biraz gecikmiş olsalar da nihayetinde böyle bir finansal kanal açarak pratik bir adım atmış oldular.”