AB, Akdeniz bölgesinde yasadışı göçle mücadele etmek için başlatılan ‘Sofya’ askeri operasyonunun bitişini resmî olarak duyurmaya hazırlanıyor. Bu adım, İtalya İçişleri Bakanı Matteo Salvini’nin İtalya deniz limanlarının Avrupa’ya ait savaş gemileri tarafından kurtarılan göçmenlere kapatılması konusundaki ısrarının ardından operasyonun yararsız hale gelmesiyle atıldı. Avrupa Komisyonu’nun ilerleyen saatlerde AB üyesi ülkelerin operasyonun süresini uzatma konusundaki müzakerelerinin başarısız geçmesinden sonra operasyonun ‘ömrünü tamamladığını’ belirten bir açıklama yapması bekleniyor. Müzakerelerin başarısızlığının sebebi ise AB’nin 2015 yılında Libya sahillerinden Avrupa’ya yasadışı göçmen ticareti yapan suç örgütleri ile mücadele etmek amacıyla başlattığı bu operasyonun sorumluluğunu Roma’ya yükleyen Avrupalı ortakları tarafından yoğun eleştirilere maruz kalan İtalya’nın inatçılığı oldu. İrlanda, Avrupa seçimlerinden önce dağılmasından çekinerek operasyonun önümüzdeki haziran sonuna kadar uzatılmasını talep etmişti ancak İtalya, uzatmayı reddetti ve önümüzdeki ayın sonunda bitirilmesi konusunda ısrarcı oldu. İşaret etmek gerekir ki uluslararası kanun hükümleri, savaş gemilerini denizde hayatı tehlikeye giren insanları kurtararak gerekli olan yardımları sunmak üzere en yakın limana ulaştırmakla yükümlü kılıyor. Roma merkezli ‘Sofya’ operasyonu komutanı, İtalya limanlarının kapatılmasından sonra operasyonun askeri yönetiminin, Avrupa savaş gemilerini kaçak göçmen taşıyan gemilerin engelleyebileceği yerlerden uzak noktalara yönlendirme kararı aldığını dile getirdi.  Zira bu durum, suç örgütlerinin takip edilmesini engelliyor, vakit ve kaynak israfına sebep oluyor. AB’nin göç olgusunu düzenleme politikası çerçevesinde büyük bir kaynak ayırdığı bu operasyonun ilk aşamasının geçen senenin sonunda sona ermesi öngörülmüş, daha sonra İtalya ile olan anlaşmanın sürdürülmesi amacıyla üç ay daha uzatılması kararlaştırılmıştı. Ancak İtalya sahillerine göçmen akışının 2016 yılından bu yana yüzde 90 oranında azalmasına rağmen bu anlaşma, İtalya Hükümeti’nin en güçlü ismi olan İçişleri Bakanı Matteo Salvini’nin ısrarı ile engellendi. AB’nin yıllardır üzerinde çalıştığı ortak askeri politikanın temel özelliklerinden biri olmasını istediği bu projenin arkasında yer alan Avrupa Birliği Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, ‘üye ülkelerin önümüzdeki ayın sonuna kadar bir anlaşmaya varamamaları durumunda tüm sonuçları ile birlikte bu operasyonu sonlandırmak zorunda kalacakları’ konusunda uyardı. Avrupalı kaynaklar, Mogherini’nin ekibinin bir süredir ‘Sofya’ya alternatif olarak daha sade ve operasyon gerektirmeyen hedefler güden bir plan hazırlığı içerisinde olduğunu ifade ediyor. Söz konusu kaynaklar, bu alternatif planın savaş gemileri ile gözlem uçaklarına bağlı olmayıp ‘Sofya’ operasyonunda en iyi sonuçları veren faaliyetlere odaklanacağını belirtti. Sözü edilen faaliyetlerin en belirgini ise Libya Sahil Güvenliğinin Libya bölgesel sularını gözetlemek üzere eğitilmesi ve kaçak göçmenlerin Avrupa’ya çıkışının önlenmesidir. Libya ve Tunus’ta gerçekleşmesi beklenen bu faaliyetlerin hazırlık süreci ise üç ila beş ay arasında bir zaman gerektiriyor. Avrupalı uzmanlar, şimdiye kadar 300’den fazla sahil güvenlik elemanını eğitti ve bu gelişme, Libya sahillerine bakan Akdeniz sularında kaçak göçmen sayısının azalmasına yardımcı oldu. Avrupalı yetkililer, bu eğitimin yasalar ve insan haklarına saygı gösterilmesine ilişkin uluslararası anlaşmalar konusundaki bilinçlendirmeyi de kapsadığını belirtiyor. Bununla birlikte Akdeniz’de göçmenleri kurtarmak için faaliyet gösteren gayri resmî örgütler, göçmenlerin Libyalı yetkililer tarafından kötü muameleye maruz kaldıklarına dair defalarca şikâyette bulundu. ‘Sofya’ operasyonunun bitirilmesi, geçen yıl haziran ayında mevcut İtalya hükümetinin oluşturulmasından bu yana Roma ve Avrupalı kurumlar arasında alevlenen çatışmanın artçı adımlarından biri olarak değerlendiriliyor. Tutumunu yumuşatması ve Fransa, Almanya ve İspanya’nın devam etmesi için ısrarcı olduğu operasyonun süresinin uzatılmasını kabul etmesi için Roma’ya yönelik tüm ikna çabaları başarısız olmuştu. Bu bağlamda İngiltere’nin AB’den beklenen çıkışı ile Hint Okyanusu’ndaki korsanlıkla mücadele etmek için başlatılan ‘Atalanta’ operasyonunun komuta merkezinin İngiltere’ye ait Northwood üssünden İspanya’nın Cadiz şehrindeki deniz üssü Rota’ya taşınması kararlaştırıldı. Hâlbuki İtalya, üssün ısrarla AB’ye bağlı beş komuta merkezinin bulunduğu Roma’ya taşınmasını talep etmişti. Bu arada belirtmek gerekir ki ‘Atalanta’ operasyonu, AB’nin dışarıda uyguladığı en başarılı güvenlik operasyonlarından biri. Nitekim bu operasyon, ticari gemilerin Aden Körfezi ve Hint Okyanusu’ndaki Somalili korsanlar tarafından uğradığı saldırıların azalmasına ve Somali’ye yönelik küresel gıda programına bağlı yardım gemilerinin korunmasına destek oldu.