Suriye devriminin –ki en önemli hedeflerinden birisi, Esed rejimini devirmekti- üzerinden 8 yıl geçmesine rağmen Esed’in akıbeti hala belirsizliğini koruyor: Gidecek mi yoksa iktidarda kalacak mı?  Eğer gidecekse, mevcut görev süresinin bitişi ya da geçiş süreci gibi iktidarda belirli bir süre mi kalacak yoksa iktidarı devam mı edecek? Bunlar, Beşşar Esed’in akıbeti ve ister yakın zamanda isterse bölgesel-uluslararası uzlaşmalara bağlı olarak ileri bir zamanda olsun, iktidardan ayrılış zamanıyla ilgili bazı sorulardır. Öyle ki bölgesel-uluslararası uzlaşmalar, Esed’in akıbetinde belirleyici bir unsur haline geldi. İktidar koltuğundan ne zaman ve nasıl ayrılacağına bakılmaksızın Esed’in Suriyelilere bırakacağı miras belli oldu. Eğer mirasta bir değişiklik olacaksa bu değişiklik, Esed’in bir ya da iki yıl daha iktidarda kalması nedeniyle Suriyelilerin zorlu mirasını artırabilecek niceliksel bir değişiklik olacaktır. Esed’in bırakacağı mirasın birinci maddesinde, Suriyelilere karşı yaptığı katliamın sonuçları yer almaktadır. Bu katliamda Esed, yaklaşık 500 bin kişinin hayatını kaybetmesine, milyonlarca insanın yaralanmasına, yaklaşık bir milyon insanın tutuklanmasına ve zorla alıkonulmasına neden oldu. Bu dosyanın, suçluları cezalandırarak adaleti gerçekleştirmek, zararları tazmin etmek ve tutukluları serbest bırakmak gibi olağanüstü girişimler gerektiren siyasi, hukuki ve ahlaki sonuçları olacaktır. Devrimin ruhuna, ortak yaşamın gereklerine, ulusal birleşmeyi yeniden düzenlemeye ve tüm Suriyelileri Suriye’yi yeniden inşa etmeye dâhil etmeye bağlı olarak bu girişimlerde bir miktar hoşgörü de olacaktır. Esed’in bırakacağı mirasın ikinci maddesinde Suriye’deki yabancı varlığı yer almaktadır. Yabancıların, özellikle de İran ve Rusya’nın Esed rejimine dikte ettiği kararlar ve istekler aracılığıyla Suriyelilerin yokluğunda yabancı varlığının yerleşmesine rağmen bu varlığın geleceği, bölgesel ve uluslararası çözümde belirlenecek. Bu durumda Suriyelilerin mirası, yabancı varlığıyla ilişkilerinde 3 faktörün ötesine geçmeyecek: İlki, Suriye halkının ulusal çıkarları. İkincisi, yabancı varlığının ve Suriye üzerindeki sonuçlarının sebebi, siyasi ve ahlaki meşruiyetini kaybetmiş bir rejimin politikalarıdır. Bu durum, rejimin yabancı güçlerle yaptığı anlaşmalar nedeniyle söz konusu sonuçların yeniden gözden geçirilmesini gerekli kılmaktadır. Üçüncüsü, devletlerin politikaları ile Suriye devletinin çıkarları çelişmediği sürece, Suriyelilerin tüm ülkelerle işbirliğinde barışçıl ilişki prensibi vurgulanmalıdır.   Esed’in mirasının üçüncü maddesinde ise Suriye’nin yeniden imarı meselesi yer almaktadır. Beşeri ve maddi imkânların büyük ölçüde yok edilmesinin ardından yeniden imar ve ekonomik sektörleri işletme meselesi, temel görevler arasında olacaktır. Beşeri imkânlar oluşturmak ve mültecilerin, sığınmacıların, göçmenlerin ve tutukluların yurtlarına geri dönüp emlaklerine sahip olmaları, yeniden imar meselesiyle ilgili konulardır. Suriyelilerin hakkını ihlal eden, çiğneyen ve bilinçli demografik değişiklik süreci çerçevesinde gerçekleşen yerleştirme işlemi dâhil başkalarının bu hakları elde etmesini sağlayan kanunları, kararları, idari ve fiili işlemleri geçersiz kılmaktadır. Ayrıca yeniden imar süreci kapsamında yıkılan bölgelerde modern yerleşim modelleri belirlenmeli ve halkın evlerine geri dönmesi için altyapı sağlanmalıdır. Kalkınma, iş gücü olanaklarını geliştirme ve yenileme süreci de yeniden imar kapsamında yer almaktadır. Bu da Suriyelilerin beşeri imkânlarıyla ilgili veritabanlarını yeniden düzenleyecek olup, iş gücünü ve deneyimi doğal mecrasına dönmeye teşvik edecektir. Zira Suriye ve çevresindeki çatışmalar, iş gücünün ve deneyimin bozulmasına yol açtı. Bu durum, tüm sektörlerdeki ihtiyaca göre alıştırma çalışmalarının yaygınlaştırılmasını zorunlu hale getirecek. Yine öğretim görevlisi, doktor ve mühendis gibi ülkenin kaybettiği teknik deneyimlerin telafi edilmesi için eğitimin de yeniden doğal mecrasına yerleştirilmesi gerekecek. Yeniden imar sürecinin ikinci şıkkı ise, ekonomik sektörler ve bu sektörlerin işletilmesiyle ilgilidir. Ekonomik sektörler, başta finans olmak üzere temel ihtiyaçlar karşılanarak çalıştırılabilir. Siyasi çözümün başlamasının hemen ardından yeniden imar için finans sağlama konusunda Batı-Arap uzlaşması mevcut. Finans işlemi, dengeli bir şekilde 3 adımda gerçekleşmesi gerekiyor: İş gücünün harekete geçirilip rehabilitasyon ve eğitiminin yeniden başlaması, rejim, müttefikler ve milisler tarafından müdahale edilen toprakların, tesislerin ve fabrikaların üzerinden tüm idari-hukuki kısıtlamaların kaldırılması ve temel hizmetlerin hızlandırılıp tüm ekonomik sektörlerde projelerin geliştirilmesi için gerekli altyapının onarılması. Beşşar Esed’in doğrudan Suriyelilere bırakacağı mirasın en önemlileri yukarıdaki 3 madde olmasına rağmen Esed tarafından miras olarak bırakılacak önemli bir madde daha bulunuyor: Yaklaşık 50 yıllık yönetim sürecinde baba-oğul Esed rejiminin kurup geliştirdiği çevre. Son yıllarda Suriyelilerin büyük bir kesimine karşı yürütülen propaganda savaşında Suriyeliler, terörist, tekfircilik, yabancı güçlere sığınmak ve uluslararası komploya karışmakla suçlandı. Ayrıca Esed rejimi, kendisini azınlıkları koruyan laik bir rejim olarak takdim ettiği bir zamanda rejim organları ve kurumları, etnik, dini ve milliyetçi eğilimler geliştirmeye çalıştı. Suriyelilerin büyük bölümünün doğrudan bu çevreyi değiştirmeye katılacağını belirtmeye gerek yok. Fakat sadece girişimlerle yetinilmemeli. Aksine bu girişimler, Suriyeli ulusal oluşumlar arasında insan haklarını pekiştiren ve ayrılıkçı eğilimleri özellikle de etnik, dini ve milliyetçi hareketleri suç sayan yeni bir ortam oluşturacak ulusal stratejik bir çerçeveye yerleştirilmelidir. Beşşar Esed’in Suriyelilere bırakacağı ağır miras, içerik bakımından neredeyse belli. Yine bu mirasın genel varsayımları da aşikâr. Aydınlar, örgütler ve siyasi, sivil ve yerel gruplar olmak üzere tüm Suriyeliler, veritabanları sağlayıp farklı planlar hazırlamak ve Esed’in gidişinden önce bile uygulanabilecek planları uygulamaya başlamak suretiyle söz konusu mirasla yüzlemeye başlamalılar.