ABD Hazine Bakanlığı dün yaptığı açıklamada, İran Haberleşme ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Muhammed Cevad Azeri Cehromi’ye ülkesindeki internet erişimine getirilen kısıtlamada oynadığı rol nedeniyle yaptırım uyguladığını duyururken, Dışişleri Bakanlığı, İranlıların protestolardaki baskıları belgeleyen video, fotoğraf ve bilgileri kendileriyle paylaşmaları için Telegram hesabı açtı. Öte yandan Tahran’da, rejimin akaryakıt fiyatlarını artırma kararı, güvenlik güçlerinin protestolara müdahalesi ve internet erişiminin kısıtlanmasını destekleyen Cuma hutbeleri verildi. Tahran Valisi Pazartesi günü yaptığı açıklamada, protestoların İran’daki eyaletlerin yüzde 70’ine yayıldığını belirtirken, Uluslararası Af Örgütü, 21 kentte en az 106 kişinin öldüğünü duyurdu. İranlı yetkililer, Pazartesi günü protestolar sırasında 5 gösterici ve 7 güvenlik görevlisinin öldüğünü açıklarken İran dışındaki basın kuruluşları, ölü sayısının daha fazla olduğuna işaret eden veriler yayınladı. Fransız Haber Ajansı’na (AFP) göre İranlı yetkililer geçtiğimiz Salı gününden bu yana polis merkezlerine saldırılması ve benzin istasyonlarının yakılması dâhil olmak üzere protestolarda yaşanan şiddet eylemlerine öncülük edenlerin yakalandıklarını birçok kez açıkladı. Öte yandan sosyal paylaşım sitelerinde protestolardan görüntüler dolaşırken görgü tanıkları sivil giyimli güvenlik görevlilerini ‘devlet binalarını, bankaları ve benzin istasyonlarını yakmakla’ suçladı. Bununla birlikte Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisi (OHCHR) protestolar sırasında güvenlik güçlerinin gerçek mermi kullanmalarının bir sonucu olarak ‘çok sayıda göstericinin öldüğü’ şeklindeki haberlerden duyduğu ‘derin endişeyi’ dile getirdi. İran Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi’nin protesto gösterilerini kontrol altına almak amacıyla, internet erişiminin kısıtlanması talimatı sonrası, yaşanan olaylardaki şiddetin derecesini tespit etmek zorlaştı. İran Hükümet Sözcüsü Ali Rebii, Çarşamba günü yaptığı açıklamada, olayların yatışmasıyla birlikte internet erişiminin de normale döneceğini belirtirken, İran Haberleşme ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Muhammed Cevad Azeri Cehromi, internet erişiminin eski hale gelmesinin Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi’nin kararına bağlı olduğunu söyledi. Öte yandan İran’ın yarı resmi haber ajansı ISNA, birçok eyalette ve başkent Tahran’daki bazı üniversitelerde yeniden internet erişiminin sağlandığını bildirdi.ABD’nin İran rejimine yönelik uygulamaları ABD, İran’da internet erişimine getirilen kısıtlamalarda oynadığı rol nedeniyle Haberleşme ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Muhammed Cevad Azeri Cehromi’ye yaptırım uyguladı. ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin yaptığı açıklamada, “İranlı yetkililer, özgür ve açık internetin, meşruiyetlerinin yasa dışı olduğunu ortaya çıkardığını biliyorlar. Bu yüzden rejim karşıtı protesto gösterilerini bastırmak için internet erişimini kısıtlamaya çalışıyorlar” ifadelerini kullandı. ABD Hazine Bakanlığı, İran Haberleşme ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Cehromi’yi, hükümet karşıtı protestolar sırasında Tahran’ın söz konusu sansürü uygulamasında kilit oyuncu olarak nitelendirdi. Yaptırımlar uyarınca İranlı bakanın ABD’deki mal varlıkları dondurulurken ABD’li şirketler, bankalar ve şahıslarla iş yapması yasaklandı. ABD Hazine Bakanı Mnuchin açıklamasında, İran Haberleşme ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Cehromi’ye milyonlarca İranlının birbirleriyle ve dış dünyayla iletişim kurmalarını sağlayan popüler iletişim uygulamaları dâhil olmak üzere internete erişimlerini engellendiği için yaptırım uygulama kararı aldıklarını belirtti. Hazine Bakanlığı’nın yaptırım açıklamasının ardından ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo Twitter hesabından ülkesinin İran’daki protestolar sırasında halka uyguladıkları baskı nedeniyle rejim üyelerini sorumlu tutacağını söyledi. Pompeo bu tweetin öncesinde İran’daki protestoculara gösteriler sırasında yaşanan baskıcı uygulamaları belgeleyen video ve fotoğrafları kendileriyle paylaşmaları çağrısında bulundu. Pompeo, Twitter hesabından İranlı protestoculara hitaben, “Rejimin protestoculara yönelik baskısını belgeleyen video, fotoğraf ve bilgileri bize gönderin. ABD tüm ihlalleri tespit edecek ve cezalandıracak” dedi. ABD Dışişleri Bakanlığı, Farsça olarak paylaştığı tweette, İran halkının kendileriyle iletişim kurması ve söz konusu materyalleri paylaşmaları için bir Telegram hesabı açtıklarını duyurdu. Öte yandan ABD eski Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, İran’daki göstericilere yapılan baskılara ilişkin soruşturma başlatılmasını talep etti. Clinton, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “Protestoculara baskı uygulandığı, hastanelerin yaralılarla dolduğu ve internetin kesildiğine dair haberler var. Bu durumlar, soruşturma ve şeffaflık gerektirir” dedi.İnternet engeli ve büyük kayıplar Haberleşme ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Cehromi, ülkenin bazı bölgelerinde internetin erişime yeniden açıldığını söylerken diğer kaynaklar, hükümetin internet erişimini ciddi ölçüde kısıtlamaya devam ettiğini aktardı. Ancak Cehromi, Haberleşme ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı’nın tüm ülkede internet erişiminin sağlanmasına çalıştığını belirtti. İnternet trafiğini izleyen NetBlocks adlı site, İran’da Cuma günü öğle saatlerine kadar internet erişiminin yüzde 14’lerle sınırlı olduğuna işaret etti. Aynı site birkaç gün önce ise söz konusu internet kısıtlamasının İran’a 60 milyon dolara mal olduğunu belirtmişti. NetBlocks son olarak 6 günlük internet kesintisinin İran’a 367 milyon dolar kaybettirdiğini açıkladı. İran basınında yer alan haberlerde, protesto gösterilerinin bilim merkezlerine, üniversitelere, döviz bürolarına, turizm ve havacılık sektörlerine, ithalat-ihracat şirketlerine ve bankacılık hizmetlerine büyük zarar verdiği bildirildi. Alman Haber Ajansı (DPA), özel bir bilgi teknolojileri şirketinden, İranlıların çoğunun akıllı telefonlarında kullandığı geniş bant internet erişiminin (LTE) hala kapalı olduğu bilgisini aktardı. Ajans ayrıca şirketin başkent Tahran’da bazı ADSL hatlarının tekrar faaliyete geçtiğini söylediğini de belirtti. Öte yandan Tahran Cuma imamı Ayetullah Ahmed Hatemi, hükümetin internet erişimini kısıtlamasını ‘akıllıca bir hareket’ diyerek övdü. İnternet erişim kesintisinin devam etmesini isteyen Hatemi, interneti ‘insanlara suç işlemeyi öğreten bir araç’ olarak niteleyerek “İnternet erişiminin açılmamasını umuyorum” dedi. Cumhurbaşkanlığı, Yargı Erki Başkanlığı ve Meclis Başkanlığı’ndan oluşan Ekonomi Koordinasyon Yüksek Konseyi’nin akaryakıt fiyatlarını artırma kararını savunduktan sonra 6 noktaya değinen Hatemi, “Kimse protestoların yapılmasına karşı değil. Protestocular, yasalar çerçevesinde hareket etmeli” ifadelerini kullandı. İran Dini Lideri Ali Hamaney’in Ekonomi Koordinasyon Yüksek Konseyi’nin kararını desteklediğini hatırlatan Hatemi, “Eğer Hamaney’in desteği ve tutumu olmasaydı, insanların daha sert olaylarla karşılaştıklarına tanık olurduk” diye konuştu. Hatemi ikinci olarak yetkililerin uygulamalarına değinirken “Yetkililer daha iyi bir iş çıkarabilirdi” dedi. Hatemi, hükümet yetkililerine İran’da daha önceki süreçlerde yaşandığı gibi benzin zammının etkisiyle diğer ürünlerde fiyat artışı olmasını engelleyeceklerine dair sözlerini tutmaları çağrısında bulundu. Dini simgelere karşı sokağa inmekle suçladığı protestocularla halkı birbirinden ayıran Hatemi, geçtiğimiz Cumartesi’den bu yana muhafazakârlara yakın haber ajanslarının muhafazakâr kesimin protestolara katılmalarını engellemek amacıyla izlediği yolun bu olduğunu söyledi. Suudi Arabistan’ı protestoların arkasında olmakla suçlayan Hatemi, ABD, Fransa ve Almanya’nın protesto gösterilerinin bastırılması konusundaki tutumlarını ise sert bir dille eleştirdi. Hamaney, hükümetin benzin fiyatlarını artırma kararını duyurmasından 24 saat sonra kararı desteklediğini duyurmuştu. Hamaney geçtiğimiz Pazar günü yaptığı açıklamada, milletvekillerinin kararın yeniden gözden geçirilmesi taleplerini ‘kötü’ olarak nitelemişti. Hamaney ayrıca Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’yi eleştiren bazı muhafazakâr yayın organlarını hükümetin Yargı Erki Başkanlığı ve Meclis Başkanlığı’nın desteğiyle aldığı kararın arkasında durmaya teşvik etti. Hamaney’in ofisi tarafından haftalık olarak yayımlanan ‘Hattı Hizbullah’ dergisi, Hamaney’in kararın ‘bir an önce’ hayata geçirilmesini desteklemesinin sebeplerini açıkladı. Dergi, Hamaney’in ABD’nin ülkede ‘kaos ortamı yaratma planlarına’ ilişkin daha önce yaptığı uyarıları hatırlattı. Tahran Cuma imamı Hatemi, polis ve milis güçlerin (Besiç) ‘kötü adamların def edilmesindeki rolüne’ övgüde bulundu. Bu konuyla ilgili Hatemi, daha önceki fitne olaylarında yer alanların bir kısmı son olaylarda da yine güvenlik güçlerinin karşısına çıktı” dedi. Olaylar sırasında gözaltına alınanların ‘en ağır şekilde cezalandırılmalarını’ isteyen Hatemi, yargıya hitaben, “Bu kalabalıklara karşı kararlı bir şekilde hareket edilmeli ve sonsuza kadar bir daha böyle bir şeytanlığa kalkışmamaları için iyi bir ders verilmeli” şeklinde konuştu. DPA’nın haberine göre Hatemi dün hutbede, olayların başını çeken kişilerin ölüm cezasını hak ettiklerini söyledi. İran’ın yarı resmi haber ajansı IRNA’nın haberine göre Meşhed Cuma namazı İmamı Ayetullah Ahmed Âlem el-Huda ise verdiği hutbede yetkili makamların kentteki olaylar sırasında 400 ‘kötü adamı’ gözaltına aldığını söyledi. Gözaltına alınanların yüzde 90’ının genç ve deneyimsiz kişiler olduğunu söyleyen el-Huda, bu kişilerin aynı gece serbest bırakıldıklarını, kimlikleri tespit edilen ‘düşman unsurlarının’ ise tutuklandığını sözlerine ekledi. El-Huda, fakir insanların benzine yapılan zamları protesto etmek istediğini ancak düşmanların protestoları farklı yönde sürdürdüğünü söyledi.Gözaltı operasyonları devam ediyor AFP’nin haberine göre Besiç operasyonları komutanı Salar Abnuş dün yaptığı açıklamada, ‘rejim karşıtı bir savaş’ olarak nitelediği benzin zammına karşı başlatılan protestoların engellendiğini belirtti. Son günlerde yaşanan olayları garip ve yeni bir fenomen olarak niteleyen Abnuş, “Bu tam bir küresel savaştı. Neyse ki devrim ve rejime karşı başlatılan plan hayata geçirilemeden son buldu” şeklinde konuştu. Abnuş, Suudi Arabistan, ABD ve İsrail’i ‘fitnenin’ arkasında olmakla suçladı. İnternet kesintisiyle İran düşmanlarının ülkede ‘huzursuzluk’ yaratma planlarının önüne geçildiğini belirten Abnuş, gözaltına alınanların sorgusunun ardından kamuoyunu tam olarak bilgilendireceklerini söyledi. İranın yarı resmi haber ajansı Tasnim’in haberine göre Yargı Erki Sözcüsü Gulam Hüseyin İsmaili, İran Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) tarafından yakalanan ve huzursuzluk yaratan olayları çıkarmakla suçlanan 100 kişi hakkında tutuklama kararı alındığını söyledi. İsmaili, diğer isimlerinde yakalanmak üzere olduklarını belirtti. Bir diğer gelişmede ise İranın Londra Büyükelçisi Hamid Baidinejad, BBC Persian, Iran International, Momoto gibi Farsça yayın yapan Londra merkezli televizyon kanallarını İngiliz medya denetleme kurumu Ofcoma şikâyet etti. Baidinejad, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, söz konusu televizyon kanallarının İrandaki protesto gösterilerini önyargılı bir şekilde çarpıtarak yayınladığını ve halkı ülkedeki sivil kurumlara karşı şiddete çağırdığını iddia etti.Gazeteciler Birliği’nden uyarı Diğer yandan İran Gazeteciler Birliği, ülkede gazetecilere ve haber ajanslarına uygulanan kısıtlamaların artabileceği uyarısında bulundu. Gazeteciler Birliği’nin dün yayınladığı açıklamada, “Hükümet, ulusal çıkarlara karşı bir medya politikası izliyor” ifadeleri yer aldı. İnternet erişimi engeli ve İran basının çalışmalarına getirilen kısıtlamaların eleştirildiği açıklamada, yurtiçindeki haber ajansları ‘olayları görmezden gelmekle’ suçlandı. Açıklamada ayrıca hükümete ‘böyle davranarak basını, güvenliği ve toplumun istikrarını zayıflatmaktan kaçınması’ çağrısı yapıldı. Uluslararası Gazeteciler Federasyonu’ndan (IFJ) dün yapılan açıklamada ise İran’ın Avrupa’daki İranlı gazetecilere yeni tehditler ve baskılar uyguladığı öne sürüldü.