ABD’nin İran’a yönelik son yaptırımlarından bu yana İran riyalinin dolar karşısındaki değer kaybı sürüyor. İran riyalinin döviz kurları karşısında yaşadığı sert dalgalanmalar, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ndeki (IKBY) döviz bürosu sahiplerini de olumsuz etkiliyor. Zira bu durumdan dolayı büyük miktarlarda zarara uğrayan IKBY’deki birçok döviz bürosu, İran para birimiyle işlem yapmaktan kaçınıyor. Irak, enerji anlaşmaları yapmaya devam ederek İran riyalinin çöküşten kurtulmasına doğrudan katkı sağlıyor. ABD, İran’a yönelik yaptırımlardan Irak’ı dışarda tutarak, enerji alanında tanıdığı muafiyet sürelerinde uzatmalar yapmıştı. İran Meclisi Sanayi ve Ticaret Komisyonu’nun bir üyesinin ifade ettiğine göre, İran’ın Irak’ta dondurulan yaklaşık 5 milyar dolarlık mal varlıkları üzerindeki haczin kaldırılması yönünde girişimler söz konusu. Bir ekonomi uzmanına göre, İran, Irak’taki uzantıları ve yandaşları eliyle esnafa kolaylık sağlaması ve İran ile ticaretin sürdürülmesine yardımcı olan ekonomik kararları çıkarması sayesinde Irak’ta ticaretin yönünü İran ürünlerine çeviriyor. Erbil döviz çarşısında döviz bürosu sahibi Mağdid Mazuri, Şarku’l Avsat muhabirinin riyal döviz kuruyla ilgili sorusuna, kızgın bir ses tonuyla tereddüt etmeden “İran riyali ile işlem yapmıyorum” diye yanıt verdi. Mazuri, bunun sebebi sorulduğunda ise, “Kurdaki istikrarsızlık nedeniyle bir günde 12 bin dolardan fazla kaybettim. Alışverişlerinde ihtiyaçları olacağını söyleyen müşterilerimden bazı tüccarların talebi üzerine sabah yüklü miktarda riyal aldım. Üzerinden birkaç saat geçtikten sonra istedikleri miktarın hazır olduğunu haber vermek için o tüccarları aradım. Ancak döviz kuru aniden 9 derece düştü ve bu düşüş devam etti. Bu sebeple bir gün içinde 12 bin dolar kaybettim” dedi. Mazuri, İran para birimiyle işlem yaptığı için büyük miktarda para kaybedenlerden sadece biri. Zira Erbil’deki döviz çarşısında bürosu bulunan birçok esnaf da farklı miktarlarda da olsa benzer kayıplar yaşıyor ve bu durum esnafı ya Mazuri’nin yaptığı gibi tamamen ya da Serbest Ahmed’in yaptığı gibi geçici süreliğine İran riyaliyle işlem yapmaktan alıkoyuyor. Serbest Ahmed, “İran ile ticari alışverişin bazı tüccarlar aracılığıyla devam etmesi, bizi riyalle işlem yapmayı tamamen durdurmaktan alıkoyuyor. Çünkü müşteriye riyal sağlamadığın zaman onu kaybedebilirsin. Birçok tüccar, bazı büyük şirketlerin de teşvikiyle, kendilerine kolaylık sağlanması ve riyaldeki çöküş sebebiyle hayali kazançlar karşılığında İran’dan mal ithal etmeye devam ediyor. Bu da borsada günde 10 milyar riyal nakit işlem yapıldığının görülmesine neden oluyor. Havale yoluyla da 50 ila 100 milyar riyal işlem yapılıyor” diye konuştu. Sattığı birçok ürünü İran’dan ithal eden gıda toptancısı Halid Mahmud, “İran riyalinde düşüş olması bizim için olumlu bir etki yarattı. Daha önceleri 20 bin dolara ithal ettiğim yükü şimdi 7 bin dolara ithal ediyorum. Bunun yanı sıra ana şirketler bize birçok kolaylık sağlıyor. Bunlar arasında gümrük vergisinin düşürülmesi ve malların Irak sınırına sevkiyatının neredeyse bedavaya yakın fiyatlarla gerçekleştirilmesi gösterilebilir” dedi. İran Ticaret ve Kalkınma Örgütü Genel Müdürü Hamid Zadbum, daha önce yaptığı bir açıklamada, açık bir şekilde, Iraklı iş insanı ve tüccarlara kolaylıklar sunarak onları çekmek ve ticaret hacmini daha da artırmaya hazırlandıklarını söylemişti. Şarku’l Avsat’a konuşan ekonomi uzmanı Ahmed Ferec Huşnaw, Irak’ın, doğrudan veya dolaylı olarak İran riyalini ve genel olarak İran ekonomisini tam bir çöküşten kurtulmasına katkı sağladığını belirtti. Huşnaw, “Irak, İranın kayıptan kurtarabildiğini kurtarması ve ekonomik çöküşten kaçınması için tek çıkış noktasıdır. Bu, Irak hükümetinin İran ile imzaladığı enerji ve yakıt anlaşmaları gibi resmi işlemlerle ve İran’a yönelik ABD yaptırımlarından muaf tutulmasıyla gerçekleşiyor. Buna ilave olarak, İran Merkez Bankası Başkanı, İran’ın 5 milyar dolara ulaşan mal varlığı üzerindeki haczi kaldırmak için Irak makamlarıyla müzakere yürütüyor. Ayrıca Irak’ta İran yanlısı gruplara bağlı dev şirketler, tüm malların - iç pazarda tedarik edilse bile- ithalat hareketinin yönünü İran’a çeviriyor ki ticaret hareketi devam edebilsin ve İran’a döviz girişi sağlansın” dedi. İthalat ve ihracat yapan bir şirketin sahibi Faris el-Ubeydi, Şarku’l Avsat’a yaptığı açıklamada, “İran yanlısı şirketler, fiyatları düşürme, gümrük muafiyeti sağlama ve hatta devlet garantili sözleşmelerle İran dışından ithal edilen ürünlerin rekabet edebilmesini imkansız hale getirmeye çalışıyor. Çok sayıda tüccar, bu tür davranışlar veya İran’a yakınlığıyla bilinen silahlı gruplardan aldığı tehditlerden dolayı ticareti bıraktı” ifadesini kullandı. Ahvaz Ticaret Odası Genel Sekretesi Muhammed Nacviyan, daha önceki bri açıklamasında, Eş-Şeyb Sınır Kapısı üzerinden Irak’a bir hafta içinde 17 ton mal ihraç ettiklerini belirterek, bu mallar arasında inşaat malzemesi, tarım ürünleri ve gıda malzemelerinin bulunduğunu kaydetmişti. Nacviyan, geçen yıl söz konusu sınır kapısından çoğunluğu çimento, süt ve ev aletleri olmak üzere 700 milyon dolarlık petrol dışı malların Irak’a ihraç edildiğini kaydetmişti. Ekonomi uzmanı Huşnaw, “İran destekli dev şirketlerden bazılarının, Irak pazarında kurduğu tam üstünlüğün ve bazı siyasi grupların ekonomiyle ilgili alınan kararlardaki hâkimiyetinin devam etmesi, Irak’ı, İran’ın tüm ekonomik kayıplarına karşı bir kalkan haline getirecektir. Bu da Irak ekonomisine zarar verecek ve Başbakan Mustafa el-Kazimi’nin gayret gösterdiği ekonomik kalkınma önünde bir engel teşkil edecektir” diye konuştu.