Avusturya’nın başkenti Viyana’da nükleer anlaşma konusunda devam eden müzakerelerle ilgili olumlu göstergeler olsa da pek çok ihtilaf noktası yerini koruyor. Perşembe gününden bu yana Viyana’da bulunan heyetler anlaşmayı yazmak için ilk adımları atmaya başladı. Buna rağmen ABD’nin kaldırabileceği yaptırımlar ile İran’ın mı yoksa ABD’nin mi ilk adımı atacağı meselesinde henüz bir gelişme bulunmuyor. Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, geçen haftadan bu yana süren görüşmelerde ilerleme olduğuna işaret ederek, ABD ve İran tarafının 2015’te imzalanan nükleer anlaşmayı kurtarmak istediğini gördüğünü söyledi. Reuters’ın haberine göre, “sevindirici haberler” olduğunu belirten Borrell, “Her iki tarafın da bir anlaşmaya varmakla gerçekten ilgilendiğini düşünüyorum. İki taraf genel meselelerden daha ayrıntılı olanlara doğru gidiyor. Bu meseleler de açıkçası, bir taraftan yaptırımların kaldırılması diğer taraftan nükleer anlaşmaya bağlı kalınmasına ilişkin meselelerle ilgili” dedi. Alman Hükümeti Sözcüsü, “İran nükleer görüşmelerinde ilerleme arzusu görüyoruz” dedi. Rusyanın Viyana Uluslararası Kuruluşlar Daimi Temsilcisi Mikhail Ulyanov, Twitter hesabı paylaşımında, “İki hafta süren görüşmelerden sonra, müzakerelerin (anlaşmayı) yazma aşamasına girdiğini memnuniyetle not edebiliriz. Pratik çözümler hala çok uzak ancak hedefe doğru atılan belirli adımlarla genel sözlerden anlaşma (aşamasına) geçtik” diye yazdı. Ortak Komite, bugün resmi bir oturum düzenleyecek Şarku’l Avsat’ın Avrupalı kaynaklardan edindiği bilgilere göre, nükleer anlaşmayla ilgili müzakereleri yürüten Ortak Komite, müzakerelerde ilerleme noktalarını belirlemek amacıyla bugün resmi bir oturum düzenleyecek. Komite geçen hafta Viyana’da ikinci turun başlamasından bu yana iki kez toplandı. Katılımcıların kaydedilen ilerleme hakkında bilgilendirilmesi amacıyla yapılan birinci toplantı Perşembe, ikincisi de Cuma günü yapıldı. Heyetler Viyana’da üç büyük otelde kalıyor. Avrupalılar ana oteli karargah edinirken, Amerikalılar karşısındaki otelde kalıyorlar. İran heyeti görüşmelerinin çoğunu, ana otele arabayla birkaç dakika mesafede bulunan üçüncü otelde gerçekleştiriyor. Avusturya hükümeti devam eden görüşmelerin “hesapta olmayan bir nedenden ötürü tökezlemesini önlemek için” katılımcılara günlük olarak koronavirüs testi uyguluyor. Viyana’daki görüşmelerle eşzamanlı olarak İran’ın orta kesiminde yer alan Natanz uranyum zenginleştirme tesisine 11 Nisan’da ‘sabotaj eylemi’ düzenlendi. İran İslam Cumhuriyeti, düşmanı İsrail’i olayın arkasında olmakla suçladı. Tesisteki patlamanın ardından Tahran, yüzde 60 saflıkta uranyum zenginleştirme çalışmalarına başladığını duyurdu. Bu da İran’ın, uranyumun askeri amaçlarla kullanımı için gerekli olan yüzde 90 saflığa her zamankinden daha çok yaklaştığı anlamına geliyor. Reuters’a konuşan İranlı yetkililer, her iki taraftan birbirini izleyen adımların atılmasının çözümü getireceğini ifade etti. İranlı yetkililer, Viyana’daki son derece önemli görüşmelerin, kalıcı bir çözüme ulaşmak amacıyla diplomasiye alan tanınması için geçici bir anlaşmayla sonuçlanabileceğini ifade etti. Reuters’a konuşan İranlı bir yetkili, “Mayıs ayındaki son tarih yaklaşıyor… Viyanada tartışılan şeyler, kısa vadede tüm taraflara karmaşık teknik sorunları çözmeleri için daha fazla zaman tanıyan bir ara anlaşmanın ana hatlarıdır” dedi. Yetkili, bu ifadelerle, muhafazakar milletvekillerin çoğunlukta olduğu İran Meclisi tarafından onaylanan ve hükümeti, yaptırımlar kalkmadığı sürece nükleer anlaşma noktasında daha sert bir tavır benimsemekle yükümlü tutan yasaya işaret ediyor. Başka bir İranlı yetkili, tüm yaptırımların kaldırılmasına ilişkin teknik adımlarla ilgili bir siyasi anlaşmaya varılması halinde Tahran’ın, diğer ülkelerde bloke edilen mal varlığının serbest bırakılması karşılığında yüzde 20 saflıkta uranyum zenginleştirme kararını askıya alacağını belirtti. İran, ABD’nin 2018’den bu yana kendisine uyguladığı yaptırımlar nedeniyle 20 milyar dolarlık petrol gelirlerinin Güney Kore, Irak ve Japonya’da dondurulduğunu söylüyor. Birleşmiş Milletlere (BM) bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) İran’ın daha önce bildirmediği tesislerde bulunan uranyum izlerinin kökeni hakkında bir açıklama yapması ümidiyle dün Tahran’la temas kurdu. Nitekim bu husus, nükleer anlaşmayı canlandırma çabalarını etkileyebilecek nitelikte bir mesele. Viyana’da şu anki görüşmelerin yapılması için varılan anlaşma, Avrupa ülkelerini, 35 ülkeden oluşan IAEA Guvernörler Kurulu’nun geçen ayki toplantısında İran hakkında suçlayıcı bir karar çıkarma çabalarını ertelemesi konusunda ikna etti. IAEA, açıklamasında, “IAEA ve İran bugün, güvencelerle ilgili askıda duran meselelere açıklık getirmek amacıyla bir odaklama sürecine başladı” ifadelerini kullandı. Açıklamaya göre iki taraf arasındaki toplantı uzmanlar düzeyinde gerçekleştirildi. İran’ın daha önce bildirmediği tesislerde bulunan uranyum izlerinin kökeni meselesinin görüşülmesi amacıyla IAEA ve İran arasındaki ilk toplantının Nisan’ın ilk haftasında Tahran’da yapılması planlandı. Ancak nükleer anlaşmanın kurtarılması hedefiyle anlaşmanın diğer taraflarının Viyana’da katılacağı ve ABD tarafıyla yoğun bir diplomasinin yürütüleceği görüşmelere hazırlık kapsamında toplantı ertelendi. Viyana’daki görüşmeler olumlu ilerliyor İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatipzade, düzenlediği basın toplantısında, Viyana’daki görüşmelerin “olumlu ilerlediğini” söyledi. Olası bir anlaşmaya varılması halinde bunun “İran Meclisi’nin oylamasından çıkacak onayı gerektirmeyeceğini” ve “bu düzeydeki meselelerin Ulusal Güvenlik Konseyi’ne sunulması ve Rehber (İran’ın dini lideri) Hamaney’in imzasını taşımasının” yeterli olacağını ifade etti. Hatipzade, “Bu görüşmelerde bazı ilerlemeler kaydedildi ve doğru yoldayız. Ancak bu, görüşmelerin son aşamaya geldiği anlamına gelmiyor” dedi. Hatipzade bu ifadelerle, bazı İranlı vekillerin, Viyana’da nükleer anlaşma Ortak Komitesi’nin arabuluculuğunda ABD ve İran arasında yürütülen dolaylı görüşmelerden çıkacak muhtemel bir anlaşmanın Meclis’te oylanması ve ABD’nin uygulamalarının incelenmesi gerektiği şeklindeki açıklamalarına yanıt verdi. İran’ın dini lideri Ali Hamaney’in Ofisi’ne yakın duran Keyhan gazetesinin, üst düzey İranlı müzakerecilerin Viyana’da yürüttüğü “dolaylı müzakereler” ve “yeni uzlaşı” konusunda soru işaretlerine neden olan haberine de üstü kapalı bir şekilde yanıt veren Hatipzade, Viyana’daki müzakerelerin ABD ile değil nükleer anlaşma Ortak Komitesi ile yapıldığını ve “ABD ile doğrudan veya dolaylı müzakerelerin olmadığını” vurguladı. Keyhan gazetesi dünkü sayısında, ABD Başkanı Joe Biden’ın Cuma günü Japonya Başbakanı Suga Yoşihide ile düzenlediği ortak basın toplantısı sırasında “ABD İran’a büyük tavizler vermeyecek” açıklamasına dayanarak “ABD temel yaptırımları kaldırmayacak, nükleer ekip Viyana’da niye takılı kaldı” başlığını kullandı. Gazete, İran Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Viyana’ya giden İran heyetinin başkanı Abbas Arakçı’nın İran basınında Cumartesi çıkan “herkes arasında yeni bir uzlaşı ve ortak bir zemin belirginleşti” ve “müzakereler tarafların ortak bir metin üzerinde çalışmaya başlayabilecekleri bir aşamaya ulaştı” yönündeki açıklamalarına yer verdi. Gazete, Arakçı’nın tavrını şaşkınlıkla karşıladığı haberinde, “Bu iki açıklama, Hasan Ruhani hükümeti ve Barack Obama yönetimindeki yetkililerin nükleer anlaşma imzalanmadan önceki açıklamalarına benziyor” diye yazdı. Gazete, İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in o dönem kullandığı “herhangi bir anlaşma, anlaşmamaktan iyidir” ifadesini aktardı. Keyhan gazetesi, İran’ın dini lideri Hamaney’in son yaptığı “Viyana’daki nükleer müzakereler yıprandırma temeline dayanmamalı” uyarısına atıfta bulunduğu haberinde, “ABD ve Avrupanın amacı, ilk aşamada nükleer anlaşma müzakerelerini ‘yaptırımları kaldırmadan’ yıpratma müzakerelerine dönüştürmek ve (İran’ı) nükleer anlaşmaya geri döndürmek, sonraki aşama alacaklı konuma oturup İranı borçlu olarak sunmaktır” ifadelerini kaydetti. “ABD yönetimi nükleer anlaşmaya dönmek için dikkate değer bir adım atmaya hazır olmadığını açıkça ifade ederken ve yerine getirmesi gereken görevleri İran’a özel bir ayrıcalık gibi sunarken, Arakçı hangi nihai anlaşmadan bahsediyor?” sorusunu yönelten gazete, nükleer anlaşmaya destek veren basın yayın organlarının Viyana’daki müzakerelerin ardından, “sanki ekonomik fetihlerin en büyüğü Viyana’da yapılacakmış gibi” ekonominin iyileştiği izlenimi veren başlıklar kullanmakla suçladı.