Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) pandemisinin başlamasından aylar sonra, haberler geliştirilecek onlarca aşı vaat ediyordu.  Aşı ile vaatlerin birbiri ardına yerine getirilmesine neredeyse bir yıl sürdü. Bu, aşı üretimi biliminde rekor bir zaman. Ancak ‘maymun çiçeği’ virüsüyle ilgili tehditteki durum farklı görünüyor. Dünya, maymun çiçeği hastalığı konusunda yaklaşık 3 yıl önce ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanan Jynneos isimli bir aşıya sahip. Maymun çiçeği (Monkeypox) hastalığı konusunda dünyanın, aşı kampanyalarını hızlandırmayı gerektiren Kovid-19 gibi sert bir senaryo ile karşı karşıya kalması henüz beklenmiyor. Maymun çiçeği virüsü doğası gereği, enfeksiyonun bulaşması için enfekte kişiyle yakın temasa ihtiyaç duyar. Çünkü virüsün genetik materyali,  sürekli gelişmekte olan koronavirüs gibi RNA değil DNA.  Bu nedenle aynı hızda mutasyona uğraması söz konusu değil. Ancak virüsün davranışındaki bir değişiklikle ilgili sürpriz yaşanması halinde, yaklaşık 3 yıl önce ABD Gıda ve İlaç Dairesi tarafından onaylanan Jynneos aşısı kullanıma hazır. FDA internet sitesi 24 Eylül 2019’da Jynneos hakkında yayınladığı bir raporda, aşının 18 yaş üzeri ve yetişkinlerde çiçek ve maymun çiçeği hastalığının önlemesine yönelik olduğu ve aşının maymun çiçeği hastalığının önlenmesi için onaylanmış tek aşı olduğu aktarıldı. FDAnın Biyolojik Değerlendirme ve Araştırma Merkezi Direktörü Peter Marks açıklamasında, küresel çiçek hastalığını yok etme programının ardından Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) 1980 yılında hastalığın tarihe karıştığını onayladığını belirttiği. Marks, ABD halkının rutin aşılanmasının ise hastalığın ortadan kalkmasıyla 1972’de durduğunu söyledi. Sonuç olarak dünya nüfusunun yanı sıra ABD nüfusunun büyük bir yüzdesi çiçek hastalığına karşı bağışık olmadığını söyleyen Marks,  doğal olarak ortaya çıkan çiçek hastalığının küresel bir tehdit olmadığına dikkat çekti. Açıklamasında maymun çiçeği hastalığına da değinen Marks,  Jynneos aşının onaylanmasının ABD hükümetinin güvenli ve etkili aşıların, tedavilerin ve diğer tıbbi karşı önlemlerin geliştirilmesini destekleyerek hazırlıklı olma taahhüdünü yansıttığını vurguladı. FDA raporuna göre, 2019 yılında onaylanan aşı hali hazırda mevcut değil yani bununla ilgili bir aşılama kampanyası yok. Ancak çiçek hastalığı ve maymun çiçeği hastalığı geliştirme riski taşıyanlara yönelik uygulanacak. Raporda, aşının ABD’nin en büyük ilaç ve tıbbi malzeme kaynağı olan Stratejik Ulusal Stoğa (SNS) göre uygulanacağı kaydedildi. ABD Gıda ve İlaç Dairesi’nin raporuna göre, aşının SNS olması, gerektiğinde ABD’de aşıya erişimin sağlanmasına yardımcı olacak. Hali hazırda dünyada büyük bir aşı stok durumu yok. Özellikle ABD ve dünyadaki maymun çiçeği vakası sınırlı sayıda. Ancak aksi durumda hastalıktan kurtulmanın bilinen bir yolu var. Mısırdaki Zagazig Üniversitesinden eklem hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Muhamed Samir Şarkul Avsat’a yaptığı açıklamada, “İşler ters giderse güven verici bir mesaj var. O da Afrikada yapılan önceki çalışmaların, çiçek hastalığı aşısının bazı ülkelerde aşı kampanyalarında şimdiye kadar kullanıldığını gösterdiği. Aşı, maymun çiçeğini önlemede en az yüzde 85 etkili. Ancak maymun çiçeği hastalığında uzmanlaşmış bir aşı varsa, bu da hastalık için direnmede ek araç” ifadelerini kullandı. ABD’nin Jynneos aşısını nasıl üreteceğini bilmesinin, hızlı bir şekilde erişim sürecini kolaylaştıracağını söyleyen Samir, dünyanın koronavirüs salgınından dersini aldığını kaydetti. Bahsi geçen aşı, çiçek veya maymun çiçeği hastalığına neden olan virüsleri içermiyor. Ancak çiçek hastalığı veya maymun çiçeği ile yakından ilişkisi olan vaksinya virüsünden yapılıyor. Bu da virüsü daha az zararlı ve her iki hastalığa karşı da koruma sağlayabildiği anlamına geliyor. Jynneos aşının maymun çiçeği hastalığını önlemedeki etkinliği, aşıyı alanlar ile eski çiçek hastalığının önlenmesi için FDA onaylı “ACAM2000” adlı bir aşıyı alanlar arasındaki bağışıklık tepkilerini karşılaştıran bir klinik çalışmasıylaa belirlendi. Çalışmaya daha önce hiç çiçek aşısı olmamış 18 ila 42 yaşları arasında yaklaşık 400 sağlık yetişkin dahil edildi. Çalışmaya katılanların yarısında iki doz Jynneos aşısı, yarısına ise tek doz ACAM2000 aşısı yapıldı. Jynneos ile aşılanan grup, eski çiçek hastalığı virüsünü hedef alan aşıya verilen bağışıklık tepkilerinden daha düşük olmayan bir bağışıklık tepkisine sahipti. Aynı şekilde aşının çiçek hastalığını önlemedeki etkinliği, hayvan çalışmalarından da çıkarıldı. Çalışma, en az bir doz Jynneos aşısı alan 7 bin 800’ü aşkın kişide aşının güvenliği olduğu görüldü. Aşının en sık bildirilen yan etkileri ise ağrı, kızarıklık, şişme, kaşıntı, enjeksiyon bölgesinde sertlik, kas ağrısı, baş ağrısı ve yorgunluk olup herhangi bir güvenlik sorunu tespit edilmedi. Yeni maymun çiçeği aşısının temeli, insanların hastalığa maruz kalmadan önce aşı olduğunda insanları hastalıktan korumada etkili olması. Ancak ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC), maymun çiçeği virüsüne maruz kaldıktan sonra aşılamanın hastalığın semptomlarını azaltmanın mümkün olduğunu da belirtiyor. CDC internet sitesinde, hastalığa maruz kala kişinin aşıyı ne kadar erken sürede olursa o kadar hafif atlatacağını bildiriliyor. CDC, semptomları azaltmak için aşının 4 gün içinde yapılmasını öneriyor. Ayrıca, aşının hastalığa maruziyet tarihinde 4 ila 14 içinde yapılması halinde semptomların azaltılabileceğini ancak önleyemeyeceğini bildiriyor.