Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Batı Sahra Özel Temsilcisi Horst Köhler arabuluculuğunda Batı Sahra’daki çatışma tarafları arasında düzenlenen ilk “yuvarlak masa” toplantısı 5 Aralık’ta öğleden sonra Cenevre’de başladı. BM Cenevre Ofisi’nde gerçekleşen Batı Sahra görüşmelerine Fas, Polisario Cephesi, Cezayir ve Moritanya’dan heyetler katıldı. Toplantının ilk oturumu, çatışma tarafları arasındaki “buzları eritmeyi” ve “6 yıldır devam eden çıkmazdan sonra taraflar arasında doğrudan müzakereleri yeniden canlandırmayı” amaçlıyor. Çatışma tarafları arasındaki son müzakere turu, Mart 2012’de New York yakınlarındaki Manhasset’te gerçekleşmişti. Bu çerçevede Köhler, söz konusu toplantının “bölgesel entegrasyon, mevcut durum ve gelecek aşamalar” olmak üzere 3 noktadan oluşan bir gündem içereceğini belirtti. Aktarılana göre toplantı, BM Güvenlik Konseyi kararları uyarınca siyasi bir çözüme ulaşmak amacıyla sonraki oturumlar için Köhler’in gözetiminde bir yol haritası geliştirmeyi hedefliyor. Fas Dışişleri Bakanı Nasır Burita, Polisario Cephesi Ulusal Sekreterliği üyesi Kadri Abdu, Cezayir Dışişleri Bakanı Abdulkader Messahel ve Moritanya Dışişleri Bakanı İsmail Velid Şeyh Ahmed “yuvarlak masa toplantısında” heyetlere başkanlık yapıyor. Aynı şekilde toplantıda, New York’taki Fas’ın BM Daimi Temsilcisi Ömer Hilal, Sahra’daki vilayetleri temsilen seçilmiş üyelerden Laâyoune-Sakia El Hamra Başkanı Hamdi Velid el-Reşid, Oued Ed-Dahab-Lagouira Başkanı Yanca el-Hattat, el-Semara Belediye Meclis üyesi Fatıma el-Adli de yer aldı. Öte yandan Fas, söz konusu müzakerelerdeki ana muhatabının, Fas’ın Sahra çatışmasını alevlendirmekle suçladığı Polisario Cephesi’nin destekçisi Cezayir olduğunu düşünüyor. Cezayirli yetkililer ise geçtiğimiz günlerde yaptıkları bir açıklamada, “Batı Sahra halklarının kendi geleceklerini tayin etmelerine” destek vereceklerini ve Polisario Cephesi’ni desteklemeye devam edeceklerini belirtti. Yetkililer, Sahra halkının kendi kaderini tayin etme haklarına ilişkin yapılacak referanduma da bağlı olduklarını açıkladı. Diğer taraftan Faslı yetkililer, Fas’ın “Sahra bölgelerine Fas egemenliği altında özerklik verme önerisine” bağlı olduğunu vurgulayarak, öneriyi “güvenilir ve kabul edilebilir pratik çözüm olarak” nitelendirdi. Yetkililer, referandum düzenlenmesi ihtimalinin de Güvenlik Konseyi tarafından dahi aşırı ve uzak bir çözüm olarak vasıflandırıldığını söyledi. BM Genel Sekreter Sözcü Yardımcısı Farhan Hak ise herkese “iyi niyetli olma, görüşmelerde önkoşulsuz ve yapıcı bir ruh benimseme” çağrısı yaptı. Yetkili, “Fas, Polisario Cephesi, Cezayir ve Moritanya’nın Batı Sahra Özel Temsilcisi Horst Köhler’in ‘5- 6 Aralık’ta Cenevre’de ilk yuvarlak masa toplantısına’ davetini katılmayı kabul etmesini memnuniyetle karşıladığını” belirtti. Farhan Hak, yayınladığı bildiride, “Genel Sekreter, Özel Temsilcisi aracılığıyla, 31 Ekim 2018 tarihli 2440 sayılı BMGK kararı uyarınca müzakere sürecini canlandırma çabalarına olan sarsılmaz desteğini yinelemektedir” dedi. BM’nin Batı Sahra Özel Temsilcisi Horst Köhler, müzakere dinamiğine yeni bir kavram getirmeye çalışıyor. Bu çerçevede çatışmanın, 5 Mağrib ülkesi arasında bölgesel entegrasyonu etkilediği ve bu entegrasyonu ertelediği ifade edildi. Aynı şekilde çatışmanın çözülmesi halinde önlenebilecek güvenlik, insani ve ekonomik etkileri olacağı aktarıldı. Fas Dışişlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Mounia Boucetta da yaptığı açıklamada, Sahra bölgesine ilişkin bölgesel çatışmalara dair yuvarlak masa toplantısının, güven oluşturma uygulamaları için bir fırsat olacağını belirtti. BMGK’nın 2440 sayılı son kararını, spesfik bir gelişme olarak nitelendiren Boucetta, uzlaşmacı, gerçekçi, pratik ve kalıcı bir siyasi çözüme ulaşmak için politik bir serinin başlatılması gerektiğini vurguladı. Bakan, Fas’ın özerklik önerisinin tek gerçekçi çözüm olmaya devam ettiğine de dikkati çekti. Boucetta, parlamentoda verdiği brifingde, söz konusu kararın, özellikle de Cenevre’deki yuvarlak masaya davet edilmesiyle Cezayir’in rolünün eksenine atıf yaptığını belirtti. Mounia Boucetta, 2440 sayılı kararın 2007 yılından itibaren kabul edilen siyasi sürecin temel parametreleri doğruladığını da söyledi. Öte yandan Moritanya hükümeti, Sahra sorunu tarafları (BM’nin doğrudan gözetiminin yanı sıra Fas, Cezayir, Moritanya ve Polisario Cephesi) arasında İsviçre’nin Cenevre şehrinde yapılan müzakerelerde “tam tarafsızlık” ilkesine bağlı olduğunu açıkladı. Moritanya hükümeti, sözcü Sidi Muhammed Velid Muhim aracılığıyla Cenevre müzakerelerine “gözlemci olarak” katılım gösterildiğini, müzakerelerdeki varlığının amacının “sürecin kolaylaştırılması ve çözüm yolunda ilerlenmesi” olduğunu vurguladı. Velid Muhim, başkent Nuakşot’ta 5 Aralık’ta yaptığı açıklamada, Batı Sahra meselesine ilişkin müzakerelerin, bir sürelik gecikmenin ardından başladığını vurguladı. Moritanya’nın bu meseleye ilişkin konumunun tarafsız olduğunu ifade eden Velid Muhim, ülkesinin Sahralı ve Faslı tarafları meseleyi çözmeye ittiğini ifade etti. Moritanya sözcüsü ayrıca, “Moritanya hükümetinin bir gözlemci olarak varlığı, süreci kolaylaştırıyor ve bir çözüme yöneltiyor” dedi. Moritanya, müzakerelere katılmak üzere Cenevre’ye Dışişleri Bakanı İsmail Velid Şeyh Ahmed’i gönderdi. Bu çerçevede Velid Şeyh Ahmed, 5 Aralık’ta BM’nin Genel Sekreteri Batı Sahra Özel Temsilcisi Horst Köhler ile bir araya gelirken, resmi Moritanya kaynaklarının aktardığına göre toplantıda, Batı Sahra sorununun çözümüne ilişkin Moritanya ve BM’nin oynadığı rol ele alındı.Batı Sahra sorunu 17. yüzyılda bölgede hâkimiyet kuran Alevi hanedanından sonra Fas bu bölgede hâkimiyet kurdu. Ancak 1884 yılında İspanya Batı Sahrayı eline geçirdi ve burada bir vilayet kurmayı başardı. 1975 yılında İspanya’nın bölgeden çekilmesinden sonra Batı Sahra Fas, Moritanya ve Polisario tarafları arasında paylaşılmaya başlandı. Fas İspanya’nın bıraktığı Batı Sahra bölgesinin sömürge öncesi kendisinin parçası olduğunu belirterek sömürge sonrası da Fasa iade edilmesi gerektiğini savunuyor. Fasın, 1975 yılında eski İspanyol sömürgesi Batı Sahrayı topraklarına katmasının ardından Cezayirin destek verdiği bağımsızlık yanlısı Polisario Cephesi ile Fas yönetimi arasında gerginlik başladı. Polisario Cephesi, 1991 yılında BM ara buluculuğunda varılan ateşkes anlaşmasına kadar Fas güvenlik güçlerine karşı silahlı mücadele yürütüyordu. Ateşkes anlaşmasından bu yana Batı Sahranın statüsüyle ilgili görüşmeler yapılsa da henüz başarıya ulaşamadı. Fas bölgenin kendi egemenliğinde kalması gerektiğini savunurken, Polisario Cephesi ise Batı Sahranın bağımsız devlet olduğunu ileri sürüyor ve kendi kaderini belirlemek için referandum yapılmasını istiyor. Batı Sahradan on binlerce sığınmacıyı topraklarında barındıran Cezayir de referandum önerisine destek veriyor.Geçmişe uzanan anlaşmazlık Fas, Marakeş kentinde düzenlenen terör saldırısının arkasında Cezayirlilerin olduğunu iddia ederek Ağustos 1994te Cezayir vatandaşlarından vize talep etmeye başladı. Cezayir, Fasın bu adımına karşılık Eylül 1994te iki ülke arasındaki sınır kapılarını kapattı. Cezayir, Fasın zaman zaman yaptığı sınır kapısını açma çağrılarına olumlu cevap vermedi. Cezayir Dışişleri Bakanlığından 2013 yılında yapılan açıklamada sınır kapısını açmak için bazı şartlar öne sürüldü. Bu şartlar, "Fasta Cezayir aleyhine resmi ve gayriresmi karalama kampanyasına son vermek, uyuşturucu kaçakçılığını engellemek için etkin iş birliği yapma, Cezayirin Batı Sahra konusundaki tutumuna saygı gösterme ve uluslararası kanunlara uygun şekilde çözüm üretme" olarak sıralandı. İki ülke arasındaki ilişkiler hala "soğuk" seyrederken, en önemli anlaşmazlıklardan birinin de Batı Sahra olduğu belirtiliyor.