İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif dün yine ABD Başkanı Donald Trump ile İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin New York’ta gerçekleşen 74. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu görüşmeleri sırasında bir araya gelememelerinin sorumluluğunu Washington yönetimine yükledi. Tahran’ın ‘Avrupa ülkelerinin nükleer anlaşmadaki taahhütlerini yerine getirmemesi durumunda’ önümüzdeki ay anlaşmadaki taahhütlerini azaltmaya yönelik dördüncü aşamaya geçeceğini duyurmasının ardından açıklamalarda bulunan İran Atom Enerjisi Kurumu (AEOI) Başkanı Ali Ekber Salihi de İranın Arak Ağır Su Reaktörü’nün ikinci ünitesinin 2 - 3 hafta içinde faaliyete geçeceğini bildirdi. Dışişleri Bakanı Zarif de dün İran Parlamentosu’nun internet sitesinde yer alan açıklamasında Başkan Donald Trump’ın BM’deki konuşmasının Ruhani’nin ABD yönetimi ile müzakere önerilerini ‘reddetmesine’ yol açtığını söyledi. İran Dini Lideri Ali Hamaney’in Avrupa ülkelerinin ABD Başkanı ile görüşmesi için Ruhani’ye baskı yapmaya devam etmekle suçlamasından günler sonra Zarif,  müzakerelerin başarısızlığının sorumluluğunu yine Washington yönetimine yükledi. Hamaney geçen ay, 2015 yılında İran ve P5+1 Ülkeleri (ABD, Rusya, Çin, Fransa ve İngiltere ile Almanya) arasında imzalanan nükleer anlaşma çerçevesinde herhangi bir müzakerede bulunmayı kabul etmeden önce Tahrana yönelik yaptırımların kaldırılmasını şart koştu. Böylece ABD yönetimi ile doğrudan müzakerelere giden yolun önünü birkaç kez kesti. ABD Başkanının BM Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmanın İran’a bölgesel davranışları konusunda bir uyarı olduğuna işaret eden Zarif, ABD yönetiminin ‘fazla çalışmak istemediğini’ söyledi. ABD yönetimiyle ilgili açıklamaları öncesinde Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macronun planına da değinen Zarif, “Halen planda kullanılan ifadelerin ya da diğer konuların tartışılması gerekiyor. Müzakere çağrısı gizli yapılmaz, atılan adımlarla yansıtılır” diye konuştu. Zarif ayrıca Avrupa ülkelerinin nükleer anlaşmadaki yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde İran’ın anlaşmadaki taahhütlerini azaltmaya yönelik adımlarının dördüncü aşamasına geçeceğini de sözlerine ekledi. Buna karşın ABD Başkanı Trump, “İran, tehditkar davranışlarını sürdürdüğü sürece yaptırımlar kaldırılmayacak, aksine daha da artırılacak. Her ülkenin bu yönde hareket etmesi gerekiyor. Hiç kimse İranın kana susamışlığını desteklememeli” açıklamasında bulundu. Trump, Tahranın nükleer silah arayışından vazgeçmemesi, komşu ülkelere ve petrol tedarik güvenliğine yönelik tehditlerini durdurmaması ve Ortadoğudaki yıkıcı politikalarını bırakmaması halinde İrana karşı daha sert yaptırımlar uygulamaya devam edeceği sözü verdi. İran basını, İran Silahlı Kuvvetler Komutanı Tümgeneral Abdurrahim Musevi’nin İran Petrol Bakanlığı tarafından birkaç gün önce petrol tesislerindeki alarm durumunu en yüksek seviyeye çıkarmasının ardından dün Aseluye Limanı’nda gerçekleştirdiği ve füze savunma sistemlerinin görüldüğü denetimden çekilmiş fotoğraflar yayınladı. Bir diğer gelişmede ise İran Atom Enerjisi Kurumu (AEOI) Başkanı Ali Ekber Salihi, İranın Arak Ağır Su Reaktörü’nün ikinci ünitesini, 2 ya da 3 hafta içinde açacağını duyurdu. İranın resmi haber ajansı IRNA tarafından aktarılan açıklamasında Salih, 4 yıldır çalışmaları devam eden ünitenin 2-3 hafta içinde faaliyete geçeceğini söyledi. İran, nükleer anlaşma kapsamında nükleer silahların üretiminde kullanılabilecek ‘plütonyum’ üretilebildiği Arak Ağır Su Reaktörü’nün imha edilmesini kabul etmişti. Bununla birlikte Tahran, nükleer anlaşmadaki taahhütlerini azaltma çerçevesinde reaktörden söktüğü boruları yeniden aktif hale getirmekle tehdit ediyor. ABD’li bir yetkilinin Çin Devlet Petrol Şirketi’nin (CNPC) Güney Pars Doğalgaz Sahası’nın 11. etabının geliştirilmesi projesinden çekilmesinden duydukları memnuniyeti dile getirmesinin ardından İran Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri yaptığı açıklamada, ABD yaptırımlarının İran ekonomisi üzerindeki etkilerini küçümsedi. ABD’nin İran ekonomisini ‘çökertmeye’ yönelik projesini boşa çıkarttıklarını söyleyen Cihangiri ayrıca İranlılara ‘daha iyi yaşam standartları’ sunma sözü verdi. İran Devrim Muhafızları Ordusu’na (DMO) yakınlığıyla bilinen Tesnim Haber Ajansı’nın aktardığı açıklamalarında Cihangiri, “Amerikalılar, İran ekonomisinin baskı ve yaptırımlar nedeniyle çökeceğine inanıyorlardı. Fakat bugün Amerikan planının yenilgiye uğratıldığını gururla ilan ediyoruz” dedi. Cihangiri ayrıca İran hükümetinin İranlıların geçim kaygılarını giderecek adımlar atacağı konusunda da söz verdi. Bircend şehrindeki bir açılışta konuşan Cihangiri, ABD yaptırımları karşısında elektrik ihraç etmenin önemine dikkati çekerek, “Elektrik ihracatı ile sadece komşu ülkelerin ihtiyaçlarını karşılamadık, aynı zamanda bu ihracat karşılığında ülkeye döviz de transfer ettik” dedi. Voice Of America (Amerika’nın Sesi - VOA) kanalına röportaj veren ABDnin İran Özel Temsilcisi Brian Hook, ABD Dışişleri Bakanlığının Başkan Trump’ın İranlı yetkililer ve ailelerinin ABDye girmesini engelleme kararını takip edeceğini söyledi. Hook ayrıca kararın, İranlı yetkililere İran halkına zarar veren imtiyazlar kullanamayacaklarını gösteren bir mesaj gönderdiğini vurguladı. İran rejiminin ‘ikiyüzlülüğü’ hakkında bir mesaj göndermeyi hedeflediklerini belirten Hook, ABD yönetiminin ‘çifte standartları’ ortadan kaldırmak istediğine dikkat çektiği açıklamasında şunları söyledi: “İranlı yetkililerin halka katı kurallar uyguladığını ancak kendilerini bundan muaf tuttuğunu göstermek istiyoruz. İnsanlara İran konusunda tutarlı olduğumuzu göstermek, bu yöndeki stratejimizin önemli bir parçasıdır.” ABD yönetimi, New York’taki BM Genel Kurul Görüşmeleri’nin oturum aralarında İranlı yetkililerin ve ailelerinin ABD’ye girişlerinin engellenmesi kararı almıştı. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Morgan Ortagus, Çin’in petrol devi CNPCnin Güney Pars Doğalgaz Sahası’ndaki geliştirme projesinden çekilmesinden duydukları memnuniyeti ifade etti. İran Petrol Bakanı Bijen Namdar Zengene, Fransanın petrol devi Total’in ABD yaptırımları nedeniyle İran’daki Güney Pars Petrol Sahası’na yönelik uluslararası konsorsiyumdan çekildiğini duyurmasından 1 yıl sonra dün, Çinin petrol devi CNPC’nin de projeden çekildiğini açıkladı. CNPC, Çin’in ABD tarafından İran’ın petrol ihracatına uygulanan yaptırımları ihlal etmekle suçlanmasından günler sonra çekilme kararı aldı. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ortagus ABD’nin Mayıs 2018’de İran’a uygulamaya başladığı yaptırımların ardından CNPC’nin de İran ile yaptıkları ticari sözleşmelerden çekilen 100 şirket arasına katılmasına ‘doğru bir karar’ ifadesiyle övgüde bulundu. İngiltere Yüksek Mahkemesi, İran’ın 40 yıl önce İngiltere menşeli ‘Chieftain’ model tankların satın alımı ve tamiriyle ilgili yaptığı 400 milyon sterlinlik ödemenin, tankların teslim edilmemesi nedeniyle 20 milyon sterlinlik faiziyle birlikte geri ödenmesi talebini reddetti. Mahkeme, temmuz ayı sonunda 40 yıl önce tankların satın alımı için yapılan bir anlaşmayla ilgili İran’ın yaptığı şikayeti reddetti. Mahkeme söz konusu kararda, tank üreticisi şirketin İrana 2008-2015 yılları arasındaki Avrupa Birliği’nin (AB) Tahran’a yaptırımlar uyguladığı bir dönemde tazminatı ödemesi gerektiğini belirtti. İngiltere, İran’daki Şah yönetiminin son yıllarında, 1979’daki devriminden aylar önce 1 milyar sterlinlik bir anlaşmadan çekilmişti. Bu nedenle İran, İngiltere’nin borcunu faiziyle ödemesini istiyor.