İran ile Viyana’daki beşinci müzakere turu, elde edilen ilerlemenin boyutu ve müzakerecilerin önündeki engellerin düzeyi hakkında İran’ın çelişkili açıklamalarının artmasına paralel olarak, bir anlaşmaya varmadan sona doğru ilerliyor. İran hükümet sözcüsü Ali Rebii, düzenlediği basın toplantısında, müzakerelerin çıkmaza girmediğini ve mevcut hükümetin ömrü sona ermeden 3 hafta içinde bir anlaşmaya varılmasının hala mümkün olduğunu belirtti. Bu durum, İranlı baş müzakereci Abbas Arakçi’nin müzakerelerin zorluklarla karşı karşıya olduğunu ve yakın bir anlaşma hakkında konuşmanın ‘erken’ olduğunu kabul etmesinin ardından gelişti. Özellikle de Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Grossi’nin İran ve Yönetim Kurulu’nun gelecek hafta bunları tartışmaya hazır olup olmadığı konusundaki raporunun ardından müzakere koordinatörleri, heyetlerin altıncı tur tarihiyle ilgili artan şüpheler ortasında bu turun sonlandığını duyurmaya gidiyorlar. Koordinatörlerin önündeki seçenekler arasında, 7 Haziran’dan 11 Haziran’a kadar bir hafta sürecek olan Yönetim Kurulu toplantılarının bitimine kadar nispeten uzun bir ‘dinlenme dönemi’ de yer alıyor. Bu ‘dinlenme dönemi’, İran’la nükleer anlaşmayı yeniden tesis etmek için yürüttüğü siyasi müzakerelere ilişkin Yönetim Kurulu tartışmalarına yansıyabilecek gerginlikleri önlemeyi amaçlıyor. Heyetler, beklenenden daha uzun süren görüşmeler uzadıkça günlük azalan enerjiyi yeniden sağlamak için bu ‘dinlenme haftasından’ yararlanacaklar. Ancak İran’da 18 Haziran’da yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimleri yaklaşırken, zaman faktörü de nispeten uzun bir dinlenme süresiyle yardımcı olmaz. Bu bağlamda seçimler, müzakerecilerin birkaç günlük aradan sonra Viyana’ya daha hızlı şekilde dönmelerini sağlayabilir. Altıncı turun zamanlaması, üç Avrupa ülkesinin gelecek pazartesi günü yapılacak Yönetim Kurulu toplantısında İran karşısında kararlı duruşlarına bağlı. Zamanlama ayrıca, İran’ı nükleer taahhütlerinden vazgeçmesi ve üç gizli bölgede uranyum izlerinin bulunması konusunda UAEA’ya tatmin edici cevaplar verememesi nedeniyle bir kez daha kınayan bir karar taslağı ortaya koyma iradesi olup olmadığıyla da bağlantılı. Üç ülke, üç ay önceki son toplantıda böyle bir karar taslağı sunmuş ve Grossi’nin İran ile çözüm bekleyen sorunları netleştirmek için bir anlaşmaya vardığını açıklamasının ardından son dakikada taslaktan geri adım atmıştı. Ancak Grossi’nin son raporu, İran’ın o zamandan beri tatmin edici açıklamalar yapmadığını doğrularken, bu da Avrupa’nın buna tepkisi hakkında soruları gündeme getirdi. Fransa’dan ilk yanıt Dışişleri Bakanlığı sözcüsünden geldi. Sözcü, Grossi’nin beyan edilmemiş nükleer materyallerin bulunmasıyla ilgili İran ile diyalogda ilerleme kaydedilmediğine ilişkin raporunun ‘endişe verici’ olduğunu söyledi. Fransa Dışişleri Bakanlığı, İran’ı ajansa mümkün olan en kısa sürede bir yanıt vermeye çağırırken, Paris’in ajansın ‘bağımsız ve tarafsız’ faaliyetlerine verdiği desteği de vurguladı. Grossi’nin Yönetim Kurulu’na sunduğu iki rapordan birine İran tarafından verilen bir yanıt olarak, İran’ın Viyana Temsilcisi Kazım Garibabadi, İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Ali Ekber Salihi’nin Grossi’ye hitaben yazdığı bir mesajı yayınladı. Mesajda, ajansla 24 Mayıs’ta sona erden teknik anlaşmanın uzatılmadığı, ancak İran’ın kayıt sürecini bir ay daha uzatmakta uzlaşı sağladığı ifade edildi. Geçen Şubat ayından bu yana UAEA müfettişlerinin, nükleer anlaşmaya tam olarak geri dönülene kadar denetimleri askıya alma kararının ardından İran nükleer tesislerine erişimi yok. İran, ajansın güvenlik kameralarından kayıt yapmaya devam etmeyi kabul etti, ancak kasetleri teslim etmedi. O dönemde Tahran, ortak planın tamamen yeniden işlenmesi ve Washington’un plana geri dönmesi konusunda siyasi bir anlaşmaya varılmadıkça kasetleri ajansa teslim etmeyeceğini söyledi. Bu anlaşma, Tahran henüz ajansa herhangi bir kaset teslim etmeden 24 Haziran’a kadar uzatıldı. UAEA’nın İran’daki nükleer tesislere erişiminin engellenmesiyle birlikte şu anda içinde bulunduğu ‘belirsizlik’, kalıcı engellere rağmen müzakerelerde yakında bir anlaşmaya varılması yönündeki baskıyı artırıyor. Genellikle iyimser olan Rus Temsilci Mihail Ulyanov bile, ‘çözüm bulmak için yaratıcı ve sorumlu bir yaklaşım’ gerektiren engeller olduğunu kabul etti. Ulyanov, Grossi’nin raporlarını, Tahran ile UAEA arasındaki ilişkiye ilişkin ‘Ne yazık ki her şey karmaşık’ ifadeleriyle yorumlayarak, ‘mevcut zorlukların geçici olmasını umduğunu’ da sözlerine ekledi. 1 Haziran’da bir Rus heyetin başında bulunan Ulyanov, Robert Malley başkanlığındaki ABD heyetiyle bir araya gelirken, Twitter üzerinden ise görüşmenin oldukça açık olduğunu yazdı. Ulyanov ayrıca görüşmede, anlaşmaya varmak için geriye kalan düğümleri ele aldıklarını belirtti.